“Умрингдан ўтганининг эвази йўқдир. Ундан сен учун ҳосил бўлган нарсанинг баҳоси йўқдир”.
Ибн Атоуллоҳ Сакандарий раҳматуллоҳи алайҳ ўзининг ушбу ҳикматида банда учун энг азиз бўлган неъматлардан бири бўлмиш умр неъматини зое қилмаслик, унинг қадрига етиш ҳар бир мўминнинг таъкидланган бурчи эканини эслатмоқда.
Мўмин-мусулмон инсоннинг ўз ҳаётини тартибга солишида, ишларининг баракотли бўлишида, ибодатларининг қабул бўлишида, турмушининг гўзал бўлишида, бу дунё ва охиратда бахту саодатли бўлишида, хуллас, ҳаётнинг ҳар бир жабҳасида исломий маърифат керак, илм керак. Ана шунда ҳамма иш яхши, тўғри йўлга қўйилган бўлади.
Дунё яралибдики, инсоният ниманингдур ғами билан ҳаёт кечиради, лекин ўша ғами уни охири қаерга олиб боришини билмасада, умидини узмайди. Охири бориб умримизни сарҳисоб қилаётганимизда ортидан келган ғамимиз гоҳида яхши экани, баъзида эса ғалат йўл эканини англаймиз. Бир Форс олимининг қуйидаги мисраларига эътибор қаратинг:
Эй дўст, биё, то ғами фардо нахурем,
В-ин якдама умрро ғанимат шуморем.
Фардо, ки аз ин даёри куҳан даргузарем,
Бо ҳафтодҳазорон сарбасарем.
Яъни, дўстим кел, эрта ғамини емайлик, бир дамлик умрни ғанимат билайлик. Эрта, бу кўҳна диёрдан кетганимизда ҳамма ўтган уммат билан ёнма-ён бўламиз.
Аллоҳ таоло Ҳашр сурасида марҳамат қилади: “Эй иймон келтирганлар! Аллоҳга тақво қилинглар! Ҳар бир жон эртанги кун учун нима тақдим қилганига назар солсин” (18-оят).
“Эртанги кун”дан мурод, қиёмат. Қиёмат нисбатан жуда яқин вақт, шунинг учун ҳам у “эрта” дейилади. Демак, ҳар бир инсон қиёмат куни учун нима иш қилганини ўйлаб қўйиши керак.
Албатта, қиёмат куни мол-дунё, мансаб, насаб, ёр-дўст ёрдам бера олмайди, балки иймон, Ислом ва қилинган яхши амаллар ёрдам беради. Шунинг учун ҳар бир одам қиёматга тайёргарлигини кўриб қўйиши, солиҳ амалларда бардавом бўлиши керак.
Ҳазрати Умар розияллоҳу анҳу: «Ҳисоб-китоб қилинишингиздан олдин ўзингизни ўзингиз ҳисоб-китоб қилинг. Амалларингиз тортилишидан олдин ўзингиз тортинг», деганлар.
Абдуллоҳ ибн Масъуддан ривоят қилинган ҳадиси шарифда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қиёмат куни Одам боласининг қадами Робби азза ва жалланинг ҳузуридан то У Зот ундан беш нарса ҳақида сўрамагунича узилмас: умридан, уни нимага сарфлагани ҳақида; ёшлигидан, уни нимада ўтказгани ҳақида; молидан, уни қаердан касб қилди-ю, нимага инфоқ қилгани ҳақида ва илмига қандай амал қилгани ҳақида» дея марҳамат қилганлар.
Азиз биродарим, шундай экан, ўзимиз ва амалларимиз сарҳисоби биз учун қадрли доим, инсон бўлиб ва яна мусулмон ҳолда истиқомат қилар эканмиз, ўзимиздан яхши из қолдириб ортимиздан унинг савобидан насиба бориб турадиган амалларни фурсат борида қилиб олишимиз даркор.
Воҳидхон Камолов,
Сўх тумани бош имом-хатиби
