Айтишларича, Аввал қишлоғидан икки киши бир масаланинг жавобини сўраб Марғилонга Холмуҳаммад қори домла ҳузурига келадилар. Улар кириб келишганда домла қаёққадир шошиб турган экан, уларни тинглаб: “Бу батафсил тушунтириш талаб этадиган савол, сизлар Хотин-ариққа бориб, шогирдим, Абдуссамад охунддан жавоб оласизлар”, – дейдилар.
Охунд даданинг талабалик пайтлари экан, ўшанда. Аввалликлар излаб келиб масжид ёнида таҳорат олаётган Охунд дададан уйларини сўрайдилар. Охунд дада улар билан кўришиб, ўзларини танитадилар ва улар сўрамай туриб ўша ерни ўзидаёқ саволларига жавоб бериб юборадилар.
Келтирилган воқеа Охунд даданинг кароматларига мисол бўлишидан ташқари, устоз Холмуҳаммад қорини у кишига бўлган ишончларига ҳам ёрқин мисолдир. Буни бошқа воқеаларда ҳам кўришимиз мумкин.
Маълумки, илм толиблари ўртасида ҳам гоҳ холисона, гоҳ ҳасад бино қилган рақобат учраб туради. Холмуҳаммад қори домла кўзлари кўрмаслигига қарамай доим Охунд дада ўтирган тарафга қараб гапирар эканлар. Буни кўрган талабалар ўзларича режа тузибдилар. Улар, “Устоз мудом Абдуссамад томонга қараб дарс айтади, келинглар ўринни алмаштриб қўямиз”, дейишади. Ўзаро маслаҳат битгач эртаси бири келиб одатда Охунд дада ўтирадиган жойни банд этади. Охунд дадага хонанинг бошқа бурчагидан жой тегади. Устоз кўзлари кўрмаганига қарамай Охунд дада жой топган тарафга қараб дарс айта бошлайди.
Ҳайрон бўлган талабалар кейинги гал бу жойни ҳам ўзгартиришади. Лекин қалб кўзини беркитиш мумкин эмас эди, устознинг ботиний кўзи жамоа орасидан ўзи меҳр қўйган шогирдни қийналмай топиб олади. Лекин бу ҳақда уларга бирор нарса демайди.
Орадан йиллар ўтгач Охунд дада бир муносабат билан устозни хонадонга таклиф қиладилар. Бирга таълим олган шериклари ҳам ҳозир бўлишади. Суҳбат охирида Холмад қори домла: “Фалончи”, деб бир талабани номини айтадилар ва: “Фалон китобни олиб, фалон бетини ўқи”, – дейдилар. Кейин бошқасини чақириб, унга ҳам шундай дейдилар, сўнгра яна бошқасига ўқитадилар. “Энди Абдуссамадга беринглар”, – дейдилар. Ташқарида хизмат қилиб юрган йигитни чақиришади. Ҳеч нарсадан хабарлари йўқ келиб иборани ўқиб берадилар. Охирида устоз талабаларга ўқиш асносида йўл қўйган хатоларни бирма-бир айтиб беради, аммо Охунд дадага индамайдилар, чунки у зот иборани тўғри ўқиган эканлар. “Кўрдингизми, мен бежиз бу кишига қараб дарс айтмаганман, лекин сизлар буни тушунмаган эдингиз, бу йигитга Худонинг ўзи берган”, – дея меҳрлари сабабини айтадилар.
Абу Нуъайм ал-Асбаҳоний Муҳаммад ибн Ҳусайн ал-Хушуъийнинг қуйидаги сўзларини келтирган: “Ким устозларга хизмат қилишни ўзига лозим тутса, қурбат яқинлик мартабасини ҳосил қилади, ким қурбат ҳосил қилса, унсият – дўстлик ҳаловатини тотади”.
Р.Файзуллаев ва Н.Абдулаҳатов,
“Абдусамад охунд (Қоил Марғилоний)” китобидан