Аллоҳ таоло неъмат қилиб берган хаётимиздаги кўпгина муваффақиятларнинг омили ширин сўздир. Аксинча, инсонлар орасидаги нохушликлар кўпинча қўпол сўз оқибатида содир бўлади. Шунинг учун ҳар бир инсон ширинсўз, мулойим бўлишга интилмоғи лозим.
Аллоҳ таоло ўзини каломида огоҳлантириб шундай марҳамат қилади: “Бандаларимга айтингки, улар (ўзаро сўзлашганларида) энг гўзал сўзларни сўзласинлар. Зеро, шайтон уларнинг ўрталарида бузғунчилик қилур” (Исро сураси, 53-оят).
Ушбу оятда Аллоҳ таоло мусулмонларни ўзаро муносабатларида, суҳбатларида ширин сўзли бўлишга буюради. Агар улар буйруққа итоат этмай, ёмон сўзларни ихтиёр қилсалар, албатта шайтон ораларини бузади.
Сўзлашишнинг чиройли одоблардан яна бири, бу оҳиста сўзлашдир. Тоинки, эшитувчилар уни яхши тушунишсин ва даврада ўтирганлар гапираётган кишининг мақсадини аниқ англаб, идрок этсинлар. Ҳазрати Оиша онамиз розияллоҳу анҳо ривоят қиладилар: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам сўзлаганларида, агар сўзларини санамоқчи бўлсангиз, албатта, саноғига етардингиз” (Имом Бухорий ва Имом Муслим ривояти).
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бу борада ҳам барча умматларига олий муаллим, тенгсиз мураббий сифатида ибрат бўлганлар.
Киши оғир-босиқлик билан шошмасдан, дона-дона қилиб, эшитаётганларни зериктириб қўймасдан, имкон қадар чиройли сўзлар билан гаплашсин. Чунки, фасоҳатли сўзлаш Расули акрам соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларидир. Манбаларда келтирилишича, гўзал ва равон сўзлаган ҳазрат Ибн Аббос розияллоҳу анҳу Пайғамбаримиздан мақтов олганлар.
Инсонни чинакам инсон қиладиган нарса унинг яхши фазилатлари-ю, хушмуомалалиги. Бу фикрлар исботи ўлароқ ушбу ҳикматли ҳикояга эътибор қаратайлик:
Бозорда икки дўкон ёнма-ён жойлашган бўлиб, уларнинг бирида асал, бирида сирка сотилар эди. Асал сотувчи ширин асал сотсада, ёнига ҳеч ким келмас, сирка сотувчи ёнидан эса харидор аримас экан.
Асал сотувчи толесизлигидан хафа бўлиб, кекса донишманд ҳузурига бориб, сирка сотувчиси ёнидан одам аримаслиги, ўзининг ёнига эса ҳеч ким келмаслигидан шикоят қилди.
У билан суҳбатлашиб, асл ҳақиқатни ўрганган донишманд шундай деди:
– Ўғлим, сен асал сотасан, лекин тилинг сиркадек аччиқ тахир. Шеригинг сирка сотади, лекин тили билан ҳаридорларга асал улашади. Одатда, ширинсухан кишиларнинг истараси иссиқ, чеҳраларидан нур ёғилиб туради. Бундай нигоҳ, бундай меҳр тошни ҳам эритиб юборишга қодир, албатта.
Ҳар бир инсон ширин сўзнинг гадоси, бир чимдим илиқ сўзга ташна. Бир оғиз сўз билан уни осмонга чиқариб, кўнглини тоғ, вақтини чоғ этиш мумкин.
Демак, азиз фарзандларимиз инсонлар билан ўзаро муомаласи, гапирган сўзлари ҳикмат касб этиши учун уларнинг қалблари олийсифат одоблар билан зийнатланган бўлмоғи даркор. Шундагина улар балоғатга етганида кўрган кўзлар қувонадиган, сўзлашган инсонлар “ яна бир бор дийдорлашсам” дейдиган комил ва етук инсонлар бўлиб вояга етадилар. Албатта, бундай ўғил-қизларни улғайтириш ҳар бир ота-онанинг энг олий орзусидир.
Раҳматилло МАДАМИНОВ,
Қўштепа тумани “Эшонгузар” масжиди имом-ноиби
