Ҳар бир ишнинг одоби бўлгани каби кўчада юриш ва ўтиришнинг ҳам одоблари бор. Ҳозирда баъзи ёшларнинг кўчада юриш ва ўтириш одобларига риоя қилмаса, катталарга ҳурмат, кичикларга иззат ўрнига, кўчада одобга зид бўлган ҳайъат кузатилади. Мусулмон киши кўчада камтарона, тезлашмай ёки сустлашмай ўрта меъёрда юриши одоб чегарасидир. Биз умматларга меҳрибон бўлган Пайғамбар алайҳиссаломдан бу борада кўплаб ҳадислар ривоят қилинган.
Абу Саъид Худрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Йўлларда ўтиришдан эҳтиёт бўлинглар”, дедилар. Шунда саҳобалар:
– Эй Аллоҳнинг Росули! Биз гаплашиб ўтиришга мажбур бўламиз.
– Агар ўтирсангиз йўлнинг ҳаққини адо қилинг.
– Йўлнинг ҳаққи нима, эй Аллоҳнинг Расули?
– Кўзни тийиш, озор бермаслик, амру маъруф ва наҳий мункардир (Имом Бухорий, Имом Муслим ва Имом Абу Довуд ривоят қилганлар).
Эътибор берсак, ушбу ҳадис шарифда, аввало кўчада ўтирмасликка тарғиб қилинмоқда ва ўтиришга зарурат туғилганда кўчанинг ҳаққини адо этишга таклиф қилинмоқда:
Кўзни тийиш деганда номаҳрамларга қарашдан сақланиш ва бировларни келиш кетишига қўлидаги юкларига қараб тажассус (ковлаштириш)дан сақланиш кабилар.
Озор бермаслик – бу жуда ҳам муҳим иш. Чунки кўчада ўтириб қўпол гапи билан кимнингдир дилини оғритиб қўйса, гуноҳкор бўлади. Ёки бақир-чақир қилиб бошқаларни безовта қилади, ё ғийбат қилиб ўзи ҳам ва ёнида эшитувчиларни ҳам гуноҳкор бўлишига сабабчи бўлиб қолди.
Амру маъруф (яхшиликка буюриш)ни қандай адо этиш мумкин? Биламизки, “Амру маъруф ва наҳий мункар” динимизда фарз амаллардан ҳисобланади. Бу амални ижроси кўчада кетаётган ночор, кексаларга ёрдам бериш, ё қариялар ва кўзи ожизларни, ё уларнинг юкини йўлдан олиб ўтиш ва кўчани покизалигига эътиборли бўлиш кабилар.
Ҳасанбой ОЛИМНАЗАРОВ,
Марғилон шаҳар “Имом Заҳириддин” масжиди имом-хатиби