Каъбанинг қайта қурилиши

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам таваллудларининг ўттиз бешинчи йили Қурайш Каъбани қайтадан қуришга киришди. Шу  пайтгача Каъба одам бўйидан баландроқ қилиб тошлардан тикланган, Исмоил алайҳиссалом замонидан буён баландлиги тўққиз зироъ эди.

Каъбанинг томи йўқ эди. Ўғрилар Каъба ичидаги хазинасини ўғирлаб ҳам кетишди. Шунингдек, узоқ йиллардан буён турганидан турли  ҳодисалар  унинг  биносини  анча тўкиб  қўйган, деворларига ёриқлар  туширган  эди.  Рисолатдан беш йил олдин Маккага кучли сел  келиб, Байтул Ҳаромгача кирган эди. Шу боис, Каъба қулай-қулай деб қолганди. Каъбанинг қадрини яхши билган Қурайш энди уни бузиб, янгидан қуришга мажбур эди. Улар Каъба қурилишига фақат ҳалол  молларидан  ажратишга,  фоҳишаликдан, рибодан ҳамда бировга  зулм  қилиб топилган маблағдан Каъба қурилиши учун ишлатмасликка қарор қилишди. Қурайш Каъбани бузишдан қўрқарди. Каъбани бузишни Валид ибн Муғийра Махзумий бошлаб берди. У чўкични қўлига олиб: «Парвардигоро, бизнинг ниятимиз фақат яхшилик» деди ва икки рукн ўрнашган томонни бузишга киришди. Валидга ҳеч нарса қилмаганини кўргач, эртасига бошқалар ҳам унга эргашишди.  Улар  Иброҳим алайҳиссалом қурган пойдеворгача етишди. Кейин  қурилишни бошлашди. Қурайш Каъбани қисмларга бўлиб олиб, ҳар бир уруғ ўзига тегишли бўлган қисмни қуриш учун алоҳида тош  тўплаб, девор тиклашга киришди. Каъбанинг қурилишига  Боқум исмли румлик уста раҳбарлик қилди.

Каъбанинг тикланиши Ҳажарул асвад ўрнига етганида, қора тошни жойига қўйиш шарафига ким ноил бўлиши хусусида тортишиб қолишди. Тортишув тўрт ёки беш кунга чўзилди. Вазият тобора  таранглашиб,  Ҳарамда  қонли  уруш  бошланишига  бир  баҳя  қолди.  Абу Умайя ибн Муғийра Махзумий қонли низонинг олдини олди. У Байтул Ҳаром эшигидан биринчи бўлиб кирган кишини ўзларига ҳакам қилишни таклиф этди. Қурайш  бу  таклифга рози бўлди. Аллоҳнинг хоҳиши билан ана шундай ҳакам Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бўлиб чиқди. Қавм Набий соллаллоҳу алайҳи ва салламни кўришлари билан: «Бу Муҳаммад, бу Амин (ишончли киши). Биз унга розимиз!» деб хитоб қилишди. Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам бўлиб ўтган гаплардан хабар топганларидан кейин бир ридо сўраб олиб, Ҳажарул Асвадни унинг устига қўйдилар. Сўнг талашиб-тортишаётган уруғларнинг оқсоқолларини чақириб, уларга ридонинг четларидан  ушлаб  кўтаришни  буюрдилар. Ҳаммалари  биргаликда  кўтариб қора тошни олиб келганларидан сўнг, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам уни ўз қўллари билан жойига қўйдилар. Қавм бундай муросали ечимдан рози бўлди.

Қурайшнинг қурилишга ажратган маблағи камлик қилиб қолгач, улар шимолий тарафдан тахминан олти зироъни қурилишдан чиқариб ташлашди. Мазкур қисм Ҳижр[1] ва Ҳатим номини олди. Каъбага фақат ўзлари хоҳлаган кишиларни киритиш мақсадида Қурайш унинг эшигини баланд  қилиб  қурди. Каъбанинг  баландлиги ўн беш  зироъга  етгач, олтита устун ўрнатиб, томини ёпишди. Бу ҳақда қуйидаги ривоятни эсга олиш ўринлидир.

Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан Жадр[2] ҳақида: “У ҳам Байтданми?” деб сўрадим. “Ҳа”, дедилар. Мен: “Нима учун Байтни киритмаганлар?” деб сўрадим. У зот: “Қавмингнинг нафақаси етмай қолган”, дедилар. Мен яна: “Нима учун унинг эшиги баланд?” дедим. У зот эса:

“Буни қавминг қилган, хоҳлаганларини киритиб, хоҳлаганларини маън қилиш учун. Агар қавмингнинг жаҳолиятга яқинликлари бўлмаганида ва уларнинг қалблари инкор қилишидан қўрқмаганимда, албатта Жадрни Байтга киритиш ва унинг эшигини ерга ёпиштиришга бир назар қилган бўлардим”, дедилар”.

Қайта қурилгандан кейин Каъба тўрт бурчак шаклида бўлиб, баландлиги тахминан 15 метр, Ҳажарул асвад турган томон билан унга қарши томонининг узунлиги 10 метр, қора тош тавоф қилинадиган ердан бир ярим метр баландликда эди. Каъба эшиги ўрнатилган томон билан унинг қаршиси 12 метр, эшикнинг ердан баландлиги 2 метр эди. Уни ташқаридан пастак девор ўраб туриб, ўртача баландлиги 25 см, кенглиги эса 30 см эди. Шозурвон деб аталувчи бу қисм ҳам Байтул Ҳаромдан бўлсада, Қурайш уни чиқариб ташлаганди.

Манбалар асосида

Раҳматилло Жалилов тайёрлади

[1] Ҳижр – Каъбанинг тарнови тарафидаги ярим девор шаклида ўраб қўйилган жой. Аслида Иброҳим алайҳиссалом Каъбани қурганларида унинг девори ўша ердан бўлган.

[2] Жадр – Ҳижрнинг ўзи.