Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳ даврларида у кишининг рақобатчиларидан бири имомни шогирдлари ва издошлари олдида изза қилиш мақсадида бир ғаламис савол тайёрлабди. Улуғ имом ўз шогирдларига дарс берадиган жойга келиб, у киши Абу Ҳанифага шу саволни берди:
– Бир киши бор, уни ҳамма мусулмон деб билади, лекин унинг айрим гаплари куфрга ўхшайди, мен уни қандай ҳукм кутишини билмоқчиман. Бу одам шундай дейди: “Мен жаннатдан умид қилмайман, мен жаҳаннамдан ҳам, Аллоҳдан ҳам қўрқмайман. Мен ўлимтикни роҳатланиб ейман, намозни рукусиз ва саждасиз ўқийман. Ҳақиқатни ёмон кўраман, фитнани яхши кўраман. Яҳудийлар ва насронийларни ёқлайман. Кўрмай туриб гувоҳлик бераман”. – Сиз бу одам ҳақида нима дейсиз?
Абу Ҳанифа жавобни савол билан бошладилар:
– Сенинг бу одам ҳақида фикринг қандай?
– Мен нима ҳам дея оламан, ахир бу саволни сиздан сўраяпманку…
Ундан бу жавобни эшитгач, ўз шогирдларидан сўрадилар. Шогирдлари бу сўзлардан худосизликнинг ҳиди келяпти дейишди. Бу сўзларга жавобан Имоми Аъзам юзда табассум билан айтилган сўзларнинг маъносини бирма-бир изоҳладилар:
– Бу киши мукаммал иймонли мўминдир. Чунки айтилган ҳар бир сўзи ўхшатиш бўлиб, уларнинг ҳар бирига изоҳ бор. У киши жаннатдан умид қилмайман дейди, лекин у жаннатни яратувчиси буюк Аллоҳдан умид қилади. У дўзахдан қўрқмайди, дўзахнинг эгасидан қўрқади. У Аллоҳдан қўрқмайман деганда, Аллоҳнинг одиллигини назарда тутган. Аллоҳ унга адолатсизлик қилишидан қўрқмаслигини айтган, чунки Аллоҳ адолатлидир. У ўлимтикни ейишни айтганда, балиқни назарда тутган. Руку ва саждасиз намоз эса жаноза намозидир. Ҳақиқатни ёмон кўриши эса бу ўлимдир. Зеро ўлим ҳақ! Аллоҳга кўпроқ ибодат қилиш учун у ўлимни истамайди. Фитнани яхши кўраман, деганда у фарзандларини назарда тутган. Чунки Қуръони каримда “бойлик ва фарзандлар фитнадир”, дейилади (Тағобун, 15).
Яҳудийлар ва насронийларни ёқлайман, деганда у улар бир-бирлари ҳақида айтган сўзларини тасдиқлайман деганидир. Кўрмай туриб гувоҳлик бераман, деганда у Аллоҳга ва охират кунига ишонишини айтган, ахир у буларни кўрмаган”.
Имоми Аъзамнинг сўзларини тинглаб турган киши ниҳоятда таажжубланди ва ўзича ўйлади:
– Бу қандай илм? Бу қандай ақл? Ахир мен шундай ақл соҳиби билан рақобатлашаяпманми?”. У киши Имоми Аъзамнинг қўлларидан тутди ва шу кунга қадар қилган барча ёмонликлари учун улуғ имомдан кечирим сўради.
Азизбек МИРЗАЖОНОВ,
Олтиариқ тумани “Ҳожа Абдуллоҳ ал-Ансорий” масжиди имом-хатиби