Қўл ёки оёқ билан етказилган зарар ёки жароҳат битиб кетади. Тил билан етказилган жароҳат қалбни жароҳатлайди, қалбга берилган жароҳат эса осонликча битиб кетмайди. Шунинг учун ҳам тилимизга жуда ҳам эхтиёт бўлайлик, “Айтилган сўз отилган ўқ кабидур”. Айтилган сўзни отилган ўқни ортга қайтариб бўлмайди.
Ҳасан Басрий айтадилар: “Донишманднинг тили юрагининг орқасида бўлади. Агар гапирмоқчи бўлса, юрагига қарайди, мабодо унда яхшилик бўлса, гапиради. Агар бировнинг зарарига бўлса, гапирмасдан сукут сақлайди. Жоҳилнинг юраги тилининг атрофида бўлади. У юрагига қарамайди. Тилига нима келса гапираверади” деганлар. Яъни инсонлар гапирганда ҳам этибор билан, ниҳоятда одоб, ахлоқ, динимиз таълимотлаида келган тавсиялар ва кўрсатмаларга зид бўлмаган ҳолда сўзламак бу инсоннинг кўркидир. Аксинча бўлса, у инсонга зийнат эмас, балки унинг онгсиз маҳлуқотлардан фарқи қолмайди.
Одамлар билан суҳбатлашиш жараёнларида биз ўзимизнинг ҳиссиётимизни, ақл-идрокимизни ўз вақтида қаттиқ жиловлаб, такомиллаштириб боришимиз зарур. Аксинча, орамизда бизга замондош бўлиб келаётган баъзи бир нодон, ношуд кимсаларнинг салбий таъсиридан ўзимизни жиловлай олмаганлигимиз сабабли маънавий йўлимиздан адашиб, пок инсоний қиёфамиздан озишимиз ҳам мумкин. Шу боисдан ҳам ҳар ким ўзига мос ва хос бўлган маслакдош, суҳбатдош, дўст-у биродарлар танлаши, излаши табиий ҳолдир.
Уч юз “Кўҳи қоф”ни келида туймоқ,
Дил қонидин бермоқ фалакка бўёқ.
Ёинки, уч юз йил зиндонда ётмоқ,
Нодон суҳбатидан кўра яхшироқ.
Ибн Масъуд (р.а.) ривоят қилади. Расулуллоҳ (с.а.в.): “Мўмин киши кўп сўкувчи ҳам, кўп лаънатлагувчи ҳам, фаҳш сўзларни айтувчи ҳам, одобсиз ҳам бўлмайди”, деб марҳамат қилганлар (Имом Термизий ривояти).
Саидкамолхон МАҲМУДОВ,
Қўқон шаҳар “Ҳазрати Аббос” масжиди имом–хатиби