Аллоҳ таоло инсонга хавф-хатардан хотиржам бўлиши, дам олиб роҳатланиши, иссиқ-совуқдан ҳимояланиши ва руҳи таскин топиши учун уйларни макон қилиб берди. Уйларнинг дахлсизлиги ҳамда тинч-осойишталиги эса, уй аҳлининг розилиги ва изни, уларнинг хоҳлаган вақтию, ёқтирган ҳолатида бошқа инсонларнинг кириши учун рухсат этилишига боғлиқдир. Аллоҳ таоло Қуръони каримда қуйидаги оятда шундай дейди:
“Эй, иймон келтирганлар! Ўз уйларингиздан ўзга уйларга то изн сўрамагунингизча ва эгаларига салом бермагунингизча кирмангиз! Мана шу сизлар учун яхшидир. Зора, (бу гапдан) эслатма олсангиз” (Нур сураси, 27 оят).
Абу Мусо Ашъарий (р.а.)дан ривоят қилинган ҳадисда Пайғамбар (с.а.в.) шундай марҳамат қиладилар: “Изн сўрашлик уч мартадир. Агар сенга изн берилса киргин, берилмаса ортинга қайтгин” (Муттафақун алайҳ).
Абу Ҳурайра (р.а.) ривоят қилган бошқа бир ҳадисда шундай дейилади:“Изн сўраш уч бор бўлур. Биринчи бор изн сўралганда қулоқ солишади, иккинчи бор сўралганда ўзларини ўнглаб олишади, учинчи бор изн сўралганда эса изн беришади ёки рад қилишади” (Табароний ривояти).
Расул акрам (с.а.в.) ушбу ҳадисларида кириш учун рухсат сўраш миқдори уч марта бўлишини баён қилмоқдалар. Демак, бошқа кишининг уйига ёки ҳузурига киришлик учун уч мартагача изн сўраш, изн сўралганда ҳам рухсат берилсагина кириш аксинча эса қайтиб кетиш лозим экан.
Шу билан бирга киришга рухсат сўрашда, аввало, салом бериш ҳам мусулмон кишининг ҳаққи эканлигини уламоларимиз таъкидлаб ўтишган. Бунга ҳам мусулмон кишининг ҳаққи эканлигини уламоларимиз таъкидлаб ўтишган. Бунга Килда ибн Ҳанбал ривоят қилган қуйидаги ҳадисни далил келтириш мумкин: “Набий (с.а.в.)нинг ҳузурларига келиб, салом бермасдан кирдим. Шунда Набий (с.а.в.): “Ортинга қайтиб: “Ассалому алайкум, кирсам мумкинми?” деб, сўрагин” – дедилар.
Уламоларнинг баъзилари: “Бошқа кишининг уйига ташриф буюрган инсон агар, уй эгаларидан бирортасини кўриб қолса, аввал салом бериб, сўнгра киришга рухсат сўрасин. Агар, кўзи бирор кишига тушмаса, аввало, киришга изн сўрасин”, дейишади.
Уйларга изн сўраб кириш, (ўзгаларнинг ноқулай ҳолатларига) кўз тушиб қолиши сабабли жорий қилинди” – деб марҳамат қилдилар.
Уйга кириш учун изн сўраш вақтида киши эшикка юзма-юз турмаслиги, балки ўнг ёки чап томонини ўгириб туриши шаръий одоблардан саналади.
Юқоридаги оят ва ҳадисларда Аллоҳ таоло ҳамда Пайғамбаримиз (с.а.в.) биз мўминларни юксак одоб, чиройли хулққа чорлаб, ўзга инсонларнинг уйларига кирадиган бўлсак, уй соҳибларига нисбатан мулойимлик ва салом бериш орқали изн сўраш одобини таълим бермоқда. Чунки, бу нарса ўзаро меҳр-оқибат ва дўстликка ундайди. Тўсатдан кириб бориш натижасида уй эгалари билан юзага келадиган ҳар хил нохуш ҳолат ва кайфиятларнинг олди олинади. Меҳмонга нисбатан туғиладиган шубҳаю гумон ва ёмон ҳаёллар бартараф этилиб, у ҳурмат ҳамда иззат-икромга сазовор бўлади. Агар киришга изн бўлмаса, эшик олдида туриб уй эгаларини ноқулай аҳволга солгандан кўра, қайтиб кетган маъқулроқдир. Гоҳида, уй эгалари меҳмон кутиб олишдан чалғитадиган бирор иш билан машғул бўлишлари мумкин.
Агар, уйда ҳеч ким бўлмаса, у ерга кириш ёки мўралаш жоиз эмас. Чунки, уйлар эгасининг рухсати билангина кириш жоиз бўлган ҳурматга эга маскан ҳисобланади. Шуни унутмаслик кераки, баъзан инсоннинг бировларнинг уйига тўғридан-тўғри кириб бориши, оқибатда бирор буюм йўқолган бўлса ёки унга талофат етган бўлса, ушбу ишда гумонга йўлиқиб, хижолатда қолиб кетишга олиб келади.
Парвардигор уйларимизнинг, юртимизнинг тинч-осойишталиги ва фаровонлигини бардавом айлаб, осмонимизни мусаффо қилсин!
А.Наимов,
Фарғона вилояти бош имом хатиби ўринбосари
