Муқаддас динимиз Ислом бутун инсониятга саодатли ҳаёт тарзини тақдим этувчи илоҳий таълимот бўлиб, унинг асосий манбалари Қуръони Карим ва Суннатдир. Суннат – бу Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг айтган сўзлари, бажарган амаллари ва сукутлари билан тасдиқланган ишлар бўлиб, у мусулмонни икки дунё саодатига етказувчи энг ишончли ва мустаҳкам арқондир. Шунинг учун ҳам Аллоҳ таоло Қуръонда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга эргашишни буюриб, шундай марҳамат қилади: «Пайғамбар сизга нимани берса, ўшани олинглар ва нимадан қайтарса, ўшандан қайтинглар»… (Ҳашр сураси, 7-оят).
Бошқа бир ояти каримада эса қуйидагича марҳамат қилади: “Айтинг (эй Муҳаммад) «Агар Аллоҳни севсангиз, менга эргашингиз, шунда Аллоҳ сизни севади ва гуноҳларингизни мағфират қилади. Аллоҳ кечиримли ва меҳрибондир»”…
Демак, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга эргашиш ҳар бир мўминнинг юксак орзуси бўлган Аллоҳнинг муҳаббати ва мағфиратига сабаб бўлади.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга эргашиш эса У зотнинг суннатларига амал қилиш билан бўлади. Табийки бу эргашиш мусулмон ҳаётининг ҳар бир жабҳасини қамраб олади. Яъни, суннат фақат ибодатлар доирасида эмас, балки шахсий, оилавий, иқтисодий ва ижтимоий ҳаётда ҳам асосий йўл-йўриқдир.
Биз бу ўринда суннатни шариатимиздаги тўрт асосий далиллардан бири бўлгани ҳақида эмас, балки аждодларимиз ўзларининг кундалик ишларида амал қилиб нажот топишларига сабаб бўлган ва бизларни ҳам бугунги кўп муаммолик ҳаётимизни тартибга соладиган бирдан-бир нажот — суннатнинг мусулмон ҳаётидаги ўрни ҳақида сўз юритмоқчимиз.
Инсоният тарихида ахлоқий комилликнинг энг юксак намунаси бўлган шахс – бу Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламдирлар. У зотнинг ҳаётлари фақатгина ибодат ва шариат қоидаларидан иборат бўлмай, балки инсонларга энг гўзал ахлоқий мезонларни ўргатувчи мукаммал мактаб бўлган. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг сийратлари одоб ва гўзал муомалага асосланган бўлиб, ҳар бир мусулмон киши учун ибрат манбаи ҳисобланади.
Мисол учун суннатда одобнинг ўрни беқиёс бўлиб, инсоннинг ҳар бир ҳаракатида – гапиришида, овқатланишида, ўзаро муносабатларида, ҳатто ухлаш ва уйғонишида ҳам ахлоқий гўзалликнинг устуворлиги таъкидланган. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Мен гўзал ахлоқни камолига етказиш учун юборилдим» – деб марҳамат қилганлар (Имом Аҳмад ривояти). Ушбу сўзлар ахлоқнинг исломдаги муҳим ўрнини ва ҳар бир мўмин учун суннат асосида одобли ҳаёт кечириш нечоғлик муҳим эканини кўрсатади.
Бугунги кунда жамиятда ахлоқий инқироз, оилавий низолар ва ижтимоий муаммоларнинг илдизи айнан суннатдан йироқлашишда ётади. Агар инсон суннатга амал қилса, унинг шахси комиллашади ва жамиятдаги ўрни мустаҳкам бўлади.
Биргина оиладаги суннатнинг ўрнига келсак, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам оилавий ҳаётда ҳам мукаммал намуна эдилар. У зот алайҳиссалом аёлларга эҳтиром билан муносабатда бўлишни, фарзандларга меҳрибонлик қилишни ва оилавий муҳитни илиқ тутишни амалда кўрсатиб, бизларни ҳам унга тарғиб қилдилар.
Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам айтганлар: «Сизларнинг энг яхшиларингиз ўз аҳли-аёлига (оиласига) яхшилик қилганларингиздир. Мен эса ўз аҳлимга (оиламга) яхшилик қилишда ҳаммангиздан яхшироқман» (Имом Термизий ривояти).
Бугунги кунда кўплаб оилавий муаммоларнинг келиб чиқишига сабаб – суннат асосида ҳаёт кечирмасликдир. Агар инсон оилада суннатга амал қилса, оилавий бахт ва тинчлик шаксиз таъминланади.
Ёки суннатга бўлган эҳтиёжимиз фақат оилада эмас, балки иқтисодий ҳаётда ҳам муҳим ўрин тутади. Биламизки, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳалол савдо қилиш, алдаш ва рибодан қочиш, харидор ва сотувчи ўртасида ҳалолликни сақлаш каби қоидаларни ўргатганлар.
Бу борасида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтганларки:
«Ҳалол савдогар қиёмат кунида пайғамбарлар, сиддиқлар ва шаҳидлар билан бирга бўлади» (Имом Термизий ривояти).
Бугунги кунда кўплаб иқтисодий инқирозлар ва фирибгарликлар суннатдан йироқлашганлик натижасидир. Агар савдогарлар суннат асосида иш юритсалар, шахсий ҳаётларидаги ҳамда жамиятдаги иқтисодий барқарорлик таъминланади.
Инсон ҳаётда бошқалар билан мулоқотга киришар экан, бу борада ҳам Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга эргашиш муҳимдир. Чунки Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг одиллик, адолат, ростгўйлик ва бағрикенгликка оид суннатлари жамиятнинг маънавий тикланишига олиб келади.
Агар инсонлар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг кўрсатмаларига амал қилсалар, жамиятда ўзаро ишонч, меҳр-оқибат ва барака ортади. Суннатни ҳаёт тарзига айлантириш мусулмон умматининг бирлигига ва куч-қудратига сабаб бўлади.
Хулоса қилиб айтганда, суннат – бу фақат ибодатлар мажмуаси эмас, балки мусулмон ҳаётининг ҳар бир қисмида қўлланилиши лозим бўлган муҳим манбадир. Ахлоқ, оилавий муносабатлар, иқтисод – барчаси суннат асосида шаклланса, мусулмон жамияти барқарор ва кучли бўлади. Бугунги замонда суннатга амал қилиш янада долзарб аҳамият касб этмоқда, чунки у инсон нафсини тарбиялайди, оилаларни бахтли қилади ва жамиятни ислоҳ қилади.
Шундай экан, ҳар бир мусулмон инсон суннатни ўрганиши ва унга амал қилишга ҳаракат қилиши лозим. Зеро, суннат – мусулмон ҳаётининг қон томири бўлиб, у орқали ҳаётимизга нур, файз ва барака киради.
Раҳматуллоҳ Файзуллаев,
Марғилон шаҳар «Робия ҳожи она» масжиди имом-хатиби
«Ислом нури» газетаси, 6-сон
***
Muqaddas dinimiz Islom butun insoniyatga saodatli hayot tarzini taqdim etuvchi ilohiy ta’limot bo‘lib, uning asosiy manbalari Qur’oni Karim va Sunnatdir. Sunnat – bu Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallamning aytgan so‘zlari, bajargan amallari va sukutlari bilan tasdiqlangan ishlar bo‘lib, u musulmonni ikki dunyo saodatiga yetkazuvchi eng ishonchli va mustahkam arqondir. Shuning uchun ham Alloh taolo Qur’onda Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga ergashishni buyurib, shunday marhamat qiladi:
«Payg‘ambar sizga nimani bersa, o‘shani olinglar va nimadan qaytarsa, o‘shandan qaytinglar»… (Hashr surasi, 7-oyat).
Boshqa bir oyati karimada esa quyidagicha marhamat qiladi: “Ayting (ey Muhammad) «Agar Allohni sevsangiz, menga ergashingiz, shunda Alloh sizni sevadi va gunohlaringizni mag‘firat qiladi. Alloh kechirimli va mehribondir»”…
Demak, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga ergashish har bir mo‘minning yuksak orzusi bo‘lgan Allohning muhabbati va mag‘firatiga sabab bo‘ladi.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga ergashish esa U zotning sunnatlariga amal qilish bilan bo‘ladi. Tabiyki bu ergashish musulmon hayotining har bir jabhasini qamrab oladi. Ya’ni, sunnat faqat ibodatlar doirasida emas, balki shaxsiy, oilaviy, iqtisodiy va ijtimoiy hayotda ham asosiy yo‘l-yo‘riqdir.
Biz bu o‘rinda sunnatni shariatimizdagi to‘rt asosiy dalillardan biri bo‘lgani haqida emas, balki ajdodlarimiz o‘zlarining kundalik ishlarida amal qilib najot topishlariga sabab bo‘lgan va bizlarni ham bugungi ko‘p muammolik hayotimizni tartibga soladigan birdan-bir najot — sunnatning musulmon hayotidagi o‘rni haqida so‘z yuritmoqchimiz.
Insoniyat tarixida axloqiy komillikning eng yuksak namunasi bo‘lgan shaxs – bu Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamdirlar. U zotning hayotlari faqatgina ibodat va shariat qoidalaridan iborat bo‘lmay, balki insonlarga eng go‘zal axloqiy mezonlarni o‘rgatuvchi mukammal maktab bo‘lgan. Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning siyratlari odob va go‘zal muomalaga asoslangan bo‘lib, har bir musulmon kishi uchun ibrat manbai hisoblanadi.
Misol uchun sunnatda odobning o‘rni beqiyos bo‘lib, insonning har bir harakatida – gapirishida, ovqatlanishida, o‘zaro munosabatlarida, hatto uxlash va uyg‘onishida ham axloqiy go‘zallikning ustuvorligi ta’kidlangan. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Men go‘zal axloqni kamoliga yetkazish uchun yuborildim» – deb marhamat qilganlar (Imom Ahmad rivoyati). Ushbu so‘zlar axloqning islomdagi muhim o‘rnini va har bir mo‘min uchun sunnat asosida odobli hayot kechirish nechog‘lik muhim ekanini ko‘rsatadi.
Bugungi kunda jamiyatda axloqiy inqiroz, oilaviy nizolar va ijtimoiy muammolarning ildizi aynan sunnatdan yiroqlashishda yotadi. Agar inson sunnatga amal qilsa, uning shaxsi komillashadi va jamiyatdagi o‘rni mustahkam bo‘ladi.
Birgina oiladagi sunnatning o‘rniga kelsak, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam oilaviy hayotda ham mukammal namuna edilar. U zot alayhissalom ayollarga ehtirom bilan munosabatda bo‘lishni, farzandlarga mehribonlik qilishni va oilaviy muhitni iliq tutishni amalda ko‘rsatib, bizlarni ham unga targ‘ib qildilar.
Nabiy sollallohu alayhi vasallam aytganlar: «Sizlarning eng yaxshilaringiz o‘z ahli-ayoliga (oilasiga) yaxshilik qilganlaringizdir. Men esa o‘z ahlimga (oilamga) yaxshilik qilishda hammangizdan yaxshiroqman» (Imom Termiziy rivoyati).
Bugungi kunda ko‘plab oilaviy muammolarning kelib chiqishiga sabab – sunnat asosida hayot kechirmaslikdir. Agar inson oilada sunnatga amal qilsa, oilaviy baxt va tinchlik shaksiz ta’minlanadi.
Yoki sunnatga bo‘lgan ehtiyojimiz faqat oilada emas, balki iqtisodiy hayotda ham muhim o‘rin tutadi. Bilamizki, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam halol savdo qilish, aldash va ribodan qochish, xaridor va sotuvchi o‘rtasida halollikni saqlash kabi qoidalarni o‘rgatganlar.
Bu borasida Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytganlarki: «Halol savdogar qiyomat kunida payg‘ambarlar, siddiqlar va shahidlar bilan birga bo‘ladi» (Imom Termiziy rivoyati).
Bugungi kunda ko‘plab iqtisodiy inqirozlar va firibgarliklar sunnatdan yiroqlashganlik natijasidir. Agar savdogarlar sunnat asosida ish yuritsalar, shaxsiy hayotlaridagi hamda jamiyatdagi iqtisodiy barqarorlik ta’minlanadi.
Inson hayotda boshqalar bilan muloqotga kirishar ekan, bu borada ham Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga ergashish muhimdir. Chunki Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning odillik, adolat, rostgo‘ylik va bag‘rikenglikka oid sunnatlari jamiyatning ma’naviy tiklanishiga olib keladi.
Agar insonlar Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning ko‘rsatmalariga amal qilsalar, jamiyatda o‘zaro ishonch, mehr-oqibat va baraka ortadi. Sunnatni hayot tarziga aylantirish musulmon ummatining birligiga va kuch-qudratiga sabab bo‘ladi.
Xulosa qilib aytganda, sunnat – bu faqat ibodatlar majmuasi emas, balki musulmon hayotining har bir qismida qo‘llanilishi lozim bo‘lgan muhim manbadir. Axloq, oilaviy munosabatlar, iqtisod – barchasi sunnat asosida shakllansa, musulmon jamiyati barqaror va kuchli bo‘ladi. Bugungi zamonda sunnatga amal qilish yanada dolzarb ahamiyat kasb etmoqda, chunki u inson nafsini tarbiyalaydi, oilalarni baxtli qiladi va jamiyatni isloh qiladi.
Shunday ekan, har bir musulmon inson sunnatni o‘rganishi va unga amal qilishga harakat qilishi lozim. Zero, sunnat – musulmon hayotining qon tomiri bo‘lib, u orqali hayotimizga nur, fayz va baraka kiradi.
Rahmatulloh Fayzullayev,
Marg‘ilon shahar «Robiya hoji ona» masjidi imom-xatibi
«Islom nuri» gazetasi, 6-son
