Нуруддин махдум домланинг айтишларича, Хонақоҳий Ҳазрат Домлага хос тақвони ўша давр кишиларидан бирор киши қила олмаган.
Айтишларича, одамлар Ҳазратдан: «Қандай либос кияйлик», – деб, сўрашган экан. Шунда уларга: «Тақво либосини кийинглар», дея жавоб берган эканлар. Бу билан Ҳазрат Қуръони каримдаги «…ва тақво либоси – бу энг яхши либосдир», (Аъроф сураси, 26-оят) мазмунидаги оятга ишора қилганлар.
Мазкур “тақво либоси” ҳақида муфассирлар ўзларининг тафсир китобларида саҳоба ва тобеинларнинг турли таърифларини келтирганлар. Масалан, Абдуллоҳ ибн Аббос: “Бундан мурод – солиҳ амаллардир”, деган бўлсалар, Авф ибн Жуҳаний: “Бу ҳаёдир”, деб айтганлар. Буюк муфассирлардан Қатода ва Суддий: “Тақво либоси – имондир, чунки у ўз эгасини дўзахдан сақлайди”, деган бўлсалар, Ҳасан Басрий: “Бу ҳаёдир, чунки у эгасини тақвога олиб боради”, дея таърифлаганлар. Усмон ибн Аффон розияллоҳу анҳу уни: “Ҳусни хулқ”, деб, Урва ибн Зубайр эса, “Бу Аллоҳдан қўрқишдир” деб, Калбий эса: “Бу кўнгилни тамаъдан поклигидир”, каби бир-бирини тўлдирувчи гўзал маъноларни берганлар.
Келтирилган таърифларни мулоҳаза қилиб, Ҳазрат Домла мазкур тавсиялари билан кишиларни, хусусан, шогирдларини “тақво либоси” остига кирувчи, юқорида келтирилган барча гўзал сифатларни эгаллашга чақирганлар, деб айтиш мумкин. Чунки бу либос, оятда айтилганидек, баданни ёпиб турувчи зийнат ва жамол либосидан яхшидир.
Бундан ташқари, Ҳазратнинг мазкур сўзларидан уларга тасаввуф ва тариқат аҳлига хос бўлган кийимни тавсия қилганлар, деган хулосани ҳам чиқариш мумкин. Чунки, “Тафсири Хозин”да “тақво либоси”га берилган таърифлар сирасида, айнан, “Бу, жун ва дағал матодан тайёрланган ва тақво ва парҳез аҳли киядиган кийимдир”, дея таъриф келтирилган. Лекин аввалги маънолар тўғрироқдир.
Охунжон қори Водилийнинг айтишларича, Хонақоҳий Ҳазрат Домла талабалик пайтларидаёқ Қуръони каримдаги: «Эй мўминлар, сизлар ўзларингизни ва аҳлларингизни ўтини одамлар ва тошлардан иборат дўзах ўтидан сақланг», (Таҳрим сураси, 6-оят) мазмунидаги оятни ўқиб, таъсирлангач, бир умр кулмай қўйган эканлар. Чунки мазкур оят кишини қўрқинчини зиёда қиладиган оятлар жумласидан бўлиб, гарчи унда зикри келган “одамлардан” кофир кимсалар кўзда тутилган бўлса-да, аммо ҳақиқий мўминларни ундан қўрқувлари зиёда бўлиши аниқ.
Имом Байҳақий “Шуъабул имон”да қуйидаги ҳадисини келтирадилар: “Бир куни жаноб Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам асҳобларига мазкур оятни тиловат қилиб берганларида бир йигит хушидан кетиб йиқилади. Пайғамбар алайҳиссалом қўлларини унинг кўксига қўйиб, уни нафас олаётганини кўрадилар ва унга: “Эй, йигит, “Ла илаҳа иллаллоҳ”, дегин дедилар. У буни айтади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам унга жаннат башоратини берадилар. Бу ҳақда ҳайрон бўлиб, сўраган саҳобаларга: “Ахир, Аллоҳ таолонинг: “Бу Менинг ҳузуримда туришдан қўрқувчи ва Менинг (дўзах ҳақидаги) ваъдамдан хавф қилган қилган кишилар учундир”, (Иброҳим сураси, 14 оят) оятини эштимаганмисизлар”, дедилар.
Абу Нуайм Ал-Исбаҳоний “Ҳулият ул-авлиё”да Мансур ибн Амморни қуйидаги гаплари келтирганлар: “Мен бир куни кечаси кўчага чиқдим. Бир ҳовлининг олдидан ўтдим. Ичкаридан бир йигитнинг йиғлаб, дуо қилаётганини эшитдим. У шундай деб айтарди: “Эй, Аллоҳим, улуғлигинга қасамки, мен сенга гуноҳ қилганимда сенга қарши чиқиб қилганим йўқ. Сенга исён қилганимда, азоблашинга ишонмаганим, ёки, уқубатингдан юз ўгирганимва ва сени кўриб туришингни инкор қилганимдан қилган эмасман. Лекин, нафсим уни менга чиройли кўрсатди ва бадбахтлигим унга ёрдам берди. Сени айбларни ёпиб туришинга алданиб қолдим. Мен сенга жоҳиллигим ва нодонлигим туфайлигина исён қилдим. Энди, ким мени азобингдан қутқаради, ким мени дўзахнинг забония фаришталаридан ажратиб олади?! Агар сен нажот арқонингни мендан узиб олсанг, кимни арқонига осилай?! Қиёматда яхши амал қилганларга дўзахдан ўтинглар, ёмон амал қилганларга дўзахга тушинглар, дейилса мени ҳолимга вой бўлсинки, аҳволим нима кечади?! …”
Шунда унинг бу гапларини эшитиб, дарвозанинг ёриғидан секингина: “Ўзларингизни ва аҳлларингизни ўтини одамлар ва тошдан бўлган дўзахдан сақланглар”, мазмунидаги оятни ўқидим. Шунда даҳшатдан қалтираган овозни эшитдим-у, кейин у жимиб қолди. Мен ўз ишимга кетдим. Эртасига бу ерга келганимда бир жанозани олиб келишганини кўрдим. Уни ёнида бир кекса аёл кириб-чиқиб йиғлаб турар эди. Мен ундан: “Эй, она, бу маййит ким бўлади?”, деб сўрадим. У: “Қўй, мени дардимни янгилама”, деди. “Мен, бу ерга мен мусофирман, айтаверинг”, дедим. У: “Агар, бегона бўлмаганигда айтмас, эдим,” деди ва бу мени жигаримнинг пораси, орқамдан дуо қилади, деб ўйлаганим, болам эди. Ҳар куни меҳробга бориб, ибодат қилар ва гуноҳига йиғлар эди. Кеча ибодатда турганида бир одам бу ердан ўтиб кетаётиб, унга дўзахнинг зикрида келган оятни ўқиб берибди. Болам бечора унга тоқат қила олмай, қалтираб-қалтираб жон берибди, деди.
Мансур ибн Аммор: Худодан қўрқувчиларнинг ҳоли шундай бўлади”, дедилар.
Мазкур ҳикоя “Сифатус совфа” ва бошқа китобларда ҳам турли шаклларда, аммо бир хил маъно билан келтирилган.
Р.Файзуллаев ва Н.Абдулаҳатов,
“Муҳаммад Юсуф Ҳазин (Хонақоҳий Ҳазрат Марғиноний)” китобидан
