Мазкур мақола орқали барча юртдошларимизга ҳозирги кунда тез-тез учраб турган виртуал фирибгарлик ҳақида оз бўлсада маълумот беришни ва шунинг асносида ўзларини улардан ҳимоя қилиш йўлларини эслатиб ўтишни мақсад қилдик.
Бизнинг асримизга келиб илм-фан ва техника юксак чўққиларни забт этди. Ва бунинг муқобилида баъзи инсонлар олган билимларидан нотўғри мақсадда фойланиш йўлини тутдилар. Бугунги кунда тез-тез қулоғимизга чалиниб турадиган банк пластик картасидан ўз-ўзидан пулларни йўқолиб қолиши, ёки турли хил акциялар баҳонасида пластик карталардаги маълумотларни ўзлаштириб олиш ҳолатлари кўпайиб қолди. Улар ўзларининг ғаразли ниятларини амалга ошириш учун президент фармонлари ёки катта-катта акциядор корхоналарнинг номларидан ҳам фойдаланишади. Бундан кўзлаган масадлари ўз қурбонларини ишонтиришдир. Улар қандай йўл тутишини қуйида билганимизга сизларга айтиб ўтамиз:
- 1. Сизга телефон қилиб ўзларини CLICK evolution компаниясининг хавфсизлик хизмати ходими деб таништиришади ва сизнинг пластик картангизга ҳозиргина хаккерлик ҳужуми бўлганлигини айтишади (жуда кўпчилик бунга осонгина ишонишади). Кейин, улар биз сизга смс код юбордик шу кодни айтсангиз пластик картангизга ҳимоя ўрнатиб берамиз дейишади. Кодни айтган одам эса пластик картасидаги барча пулларини ўғирлатиб қўйганини кейин сезиб қолади. Бу фирибгарларнинг энг ёмон томони ҳозирча бундайларни кимлигини топишнинг имкони йўқлигидир.
Бундай пайтда қандай йўл тутиш керак? Сизга телефон қилишди ва ўзларини мазкур компаниядан деб таништиришди шу заҳоти билингки, булар фирибгарлар. Имкони борича булар билан мулоқотга киришманг ва телефонгизга келган смс кодни ҳеч кимга айта кўрманг.
- 2. Кейинги фирибгарлик, телефонингизга смс тариқасида ёки телеграм каналларидан президент фармонларини асос қилиб аҳолига пул тарқатилаётганини жуда ишончли қилиб баён этишади ёки сизга катта акциядорлик компаниясидан ютуқ чиққанини айтишади ва у пул ёки ютуқни пластик картангизга юклаб олишингиз учун сизга сайтга кириш учун ҳавола (ссылка) юборишади. Агар сиз мазкур ҳавола орқали сайтга кирсангиз ва пластик карта рақамларини терсангиз бор пулингиздан маҳрум бўласиз.
- 3. Навбатдаги ўғирлик, агар сиз интернет дўконлар орқали бирор маҳсулотингизни сотмоқчи бўлиб реклама қўйсангиз масалан, OLX.uz иловаси орқали бирор моддий қийматдаги буюмни сотмоқчисиз. Сизга ўзларини харидор сифатида таништириб махсулот пулини пластик картангизга ўтказиб беришларини ва маҳсулотни почта орқали юборишингизни илтимос қилишади. Шу ўринда улар сизга телефонингизга келган махфий смс кодни айтганингиздан кейин пул ўтказа олишларини уқтиришади. Бундай ҳолатда билингки булар фирибгарлар ва асло махфий кодни айта кўрманг.
Яна бир маълумотни айтиб ўтишни бурчимиз деб билдик, агар сизга бирор бир инсон эҳсон тариқасида сизга моддий ёрдам бериш учун пластик картангиз устидаги 16 талик рақамларни юборишни сўраса майли у инсон дўстингиз бўлса ҳам пластик картангизни расмга олиб юборманг. Фақат 16 талик рақамларни ёзиб юборинг холос. Агар, вақтингиз зиқ бўлиб расмга олиб юборсангиз ҳам карта устидаги амал қилиш муддатини яширинг. Мисол учун сизнинг картангиз амал қилиш муддати дейлик, 04/28 айнан мана шу рақамларни яширинг.
Ўйлаймизки, оз бўлсада керакли маълумотларни сизларга етказдик. Мусулмон одам доимо ўзига хушёр ва ўзгаларга нисбатан бир қадар ҳамиятли бўлмоғи лозим.
Мир Араб олий мадрасаси матбуот хизмати
***
Mazkur maqola orqali barcha yurtdoshlarimizga hozirgi kunda tez-tez uchrab turgan virtual firibgarlik haqida oz bo‘lsada ma’lumot berishni va shuning asnosida o‘zlarini ulardan himoya qilish yo‘llarini eslatib o‘tishni maqsad qildik.
Bizning asrimizga kelib ilm-fan va texnika yuksak cho‘qqilarni zabt etdi. Va buning muqobilida ba’zi insonlar olgan bilimlaridan noto‘g‘ri maqsadda foylanish yo‘lini tutdilar. Bugungi kunda tez-tez qulog‘imizga chalinib turadigan bank plastik kartasidan o‘z-o‘zidan pullarni yo‘qolib qolishi, yoki turli xil aksiyalar bahonasida plastik kartalardagi ma’lumotlarni o‘zlashtirib olish holatlari ko‘payib qoldi. Ular o‘zlarining g‘arazli niyatlarini amalga oshirish uchun prezident farmonlari yoki katta-katta aksiyador korxonalarning nomlaridan ham foydalanishadi. Bundan ko‘zlagan masadlari o‘z qurbonlarini ishontirishdir. Ular qanday yo‘l tutishini quyida bilganimizga sizlarga aytib o‘tamiz:
- Sizga telefon qilib o‘zlarini CLICK evolution kompaniyasining xavfsizlik xizmati xodimi deb tanishtirishadi va sizning plastik kartangizga hozirgina xakkerlik hujumi bo‘lganligini aytishadi (juda ko‘pchilik bunga osongina ishonishadi). Keyin, ular biz sizga sms kod yubordik shu kodni aytsangiz plastik kartangizga himoya o‘rnatib beramiz deyishadi. Kodni aytgan odam esa plastik kartasidagi barcha pullarini o‘g‘irlatib qo‘yganini keyin sezib qoladi. Bu firibgarlarning eng yomon tomoni hozircha bundaylarni kimligini topishning imkoni yo‘qligidir.
- Keyingi firibgarlik, telefoningizga sms tariqasida yoki telegram kanallaridan prezident farmonlarini asos qilib aholiga pul tarqatilayotganini juda ishonchli qilib bayon etishadi yoki sizga katta aksiyadorlik kompaniyasidan yutuq chiqqanini aytishadi va u pul yoki yutuqni plastik kartangizga yuklab olishingiz uchun sizga saytga kirish uchun havola (ssilka) yuborishadi. Agar siz mazkur havola orqali saytga kirsangiz va plastik karta raqamlarini tersangiz bor pulingizdan mahrum bo‘lasiz.
- Navbatdagi o‘g‘irlik, agar siz internet do‘konlar orqali biror mahsulotingizni sotmoqchi bo‘lib reklama qo‘ysangiz masalan, OLX.uz ilovasi orqali biror moddiy qiymatdagi buyumni sotmoqchisiz. Sizga o‘zlarini xaridor sifatida tanishtirib maxsulot pulini plastik kartangizga o‘tkazib berishlarini va mahsulotni pochta orqali yuborishingizni iltimos qilishadi. Shu o‘rinda ular sizga telefoningizga kelgan maxfiy sms kodni aytganingizdan keyin pul o‘tkaza olishlarini uqtirishadi. Bunday holatda bilingki bular firibgarlar va aslo maxfiy kodni ayta ko‘rmang.
Bunday paytda qanday yo‘l tutish kerak? Sizga telefon qilishdi va o‘zlarini mazkur kompaniyadan deb tanishtirishdi shu zahoti bilingki, bular firibgarlar. Imkoni boricha bular bilan muloqotga kirishmang va telefongizga kelgan sms kodni hech kimga ayta ko‘rmang
Yana bir ma’lumotni aytib o‘tishni burchimiz deb bildik, agar sizga biror bir inson ehson tariqasida sizga moddiy yordam berish uchun plastik kartangiz ustidagi 16 talik raqamlarni yuborishni so‘rasa mayli u inson do‘stingiz bo‘lsa ham plastik kartangizni rasmga olib yubormang. Faqat 16 talik raqamlarni yozib yuboring xolos. Agar, vaqtingiz ziq bo‘lib rasmga olib yuborsangiz ham karta ustidagi amal qilish muddatini yashiring. Misol uchun sizning kartangiz amal qilish muddati deylik, 04/28 aynan mana shu raqamlarni yashiring.
O‘ylaymizki, oz bo‘lsada kerakli ma’lumotlarni sizlarga yetkazdik. Musulmon odam doimo o‘ziga xushyor va o‘zgalarga nisbatan bir qadar hamiyatli bo‘lmog‘i lozim.
Mir Arab oliy madrasasi matbuot xizmati
