Кимки бойлигини Аллоҳ таолони таниш ва Унга элтувчи йўлни билишга сарфлаган бўлса, улкан манфаатга эришган.
Азиз биродар ва опа-сингиллар! Кимки бугуни кечагидек бўлса, у киши зиён кўргандир. Зиёнкор ким? У — икки куни бир хил бўлган шахсдир. Кимки бугуни кечагига ўхшаса, демак у киши зиёнкор ва алдангандир. Ва кимки бугуни кечагидан ёмон бўлса, у малъундир. Кимки ортиқроқ иш қилмаса, албатта, унинг ишларида камчилик бўлади.
Вақт ўтиб бормоқда, у дарёдаги сув каби оқиб кетмоқда. Инсон учун бугунги куни кечагига ўхшаши кифоя қилади ва уни зиёнкор, деб ҳисоблашади.
«Мағбун» ва «зиёнкор» сўзлари аслида савдо ва савдода ишлатилади. Баъзи олимлар инсон аслида бир савдогар эканини айтган. Масъулиятли банда бир савдогардир. Унинг ҳам сармояси бор. Ё сармоясини ейди, унда у зиёнкордир. Ё молини ишлаб, фақат фойдасидан ейди, унда бу киши манфаатга эришгандир.
Биласанми, сенинг сармоянг нима? Сенинг сармоянг — вақтинг ва бўш вақтингдир. Бу сенинг сармоянг.
Агар сен вақтинг ва бўш вақтингни Аллоҳ таоло рози бўлмаган ишга сарф қилсанг, ҳатто бир сония ёки бир нафас вақтни шунга сарф қилсанг ёки манфаатсиз ишга сарф қилсанг, сен зиён кўргансан.
Аммо агар молингни Аллоҳ таолони таниш учун, Унга яқинлашиш ва итоатга сарф қилсанг, сен катта манфаатга эришасан. Сен энг яхши савдогарсан, энг яхши фойдани сен олдин. Аллоҳ таоло шундай деган: «Эй имон келтирганлар, сизларни оғир азобдан қутқарадиган бир савдо ҳақида сизларга хабар берайми? Аллоҳга ва Унинг расулига имон келтирасиз…» (Саф сураси).
Биз бу ерда гуноҳлар ҳақида гапирмаяпмиз. Биз мубоҳ (рухсат берилган) нарсалар ҳақида гапиряпмиз. Агар умрингни мубоҳ нарсаларга сарфласанг, сен зиён кўргансан ва савдоинг зарар кўрган.
Олим саҳоба Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳу шундай деган:
«Мен ҳеч нарсага ҳасрат қилмадим, фақат умримдан бир куни ўтди ва унинг амалини орттирмадим».
Кун ўтди, унинг қуёши ботди, умримдан яна бир кун камайди, умрим ва вафотим орасида яна бир кун қолди. Аммо абадий ҳаётга яқинлашган ҳолимда бу кун учун бирор амалим ортмади.
Пайғамбардан соллаллоҳу алайҳи васаллам ёки саҳобалардан нақл қилинган дуо бор: «Мен учун Аллоҳ ҳақида билимимни оширмаган, унга яқинлаштирмаган куннинг қуёш чиқишига барака берма».
Ҳакимлар айтган: «Кимки бир кунини ўтказган бўлса, лекин уни адо қилиш учун бирор амал қилмаган, бирор хайр бино қилмаган, илм олмаганбўлса, аслида ўз кунини зое қилган ва ўз-ўзига зулм қилган».
Биз ўз вақтимиз энг қадрли нарса эканига ишонишимиз керак.
Чунки вақт жуда тез ўтади. Агар вақт ўтиб кетса ва биз ҳаётнинг охирига яқинлашсак, ўша вақтда на мол ва на фарзандлар фойда беради, фақатгина Аллоҳ ҳузурига соф қалб билан келган инсонгина нажот топади.
Баъзи асарларда келтирилган:
«Инсон биринчи куни қабрига қўйилганда, Аллоҳ азза ва жалла нидо қилади ва унга дейди: “Эй банда! Барча сендан кетди, сени ёлғиз қолдириб, тупроққа дафн қилишди. Агар улар сен билан қолишганида ҳам, сенга ҳеч қандай фойда келтира олмасдилар. Сен учун Мендан бошқа ҳеч ким қолмади, ва Мен доимо тирикман, ҳеч қачон ўлмайман.”
Вақт ниҳоятда тез ўтмоқда, шунинг учун инсонга лозимки, уни солиҳ амаллар билан тўлдирсин.
Умар ибн Абдулазиз розияллоҳу анҳу айтганлар:
«Эй инсон! Куну тун сенда ишлаяпти, сен ҳам уларда ишла.»
Яъни ўйлан ва эсла, 10, 20, 30, 40, 50, 60 ёшда бўлганингни хотирла. Ҳар келган йил инсонни ўзгартиради, ниҳоятда ёлғиз, нотавон, кучсиз, хасталикка дучор ва юзлар ажинланган бўлади. Тилинг ҳар сўзни аниқ айта олмайди, қулоқларинг яхши эшитмайди, кўзларинг хиралашган бўлади, фарзандлар олдингидек кутиб олмайди.
Бу барчаси сен учун куну туннинг қилган ишидир. Шундай экан, сен ҳам бу куну тунларда ишла. Ўйлан, бугун абадий манфаатинг учун нима иш қилдинг? Кеча ўтди, уни манфаатли ўтказдингми? Дунё ва охиратинг учун бирон нарса қила олдингми? Агар қилган бўлсанг, Аллоҳга шукур айт, у сенга тавфиқ берди. Аммо қилмаган бўлсанг, билгинки куну тун сенда ишлаяпти, ва секин-асталик билан ташқи кўринишингни хароб қиляпти ва сени йўқликка олиб бормоқда, аммо илоҳий тавфиқ сендан узоқ. Нима учун дунё ва охиратда саодатли бўлишинг учун бирон иш қилмайсан?
Ҳаракат қил, икки дунё саодатига эришиш учун ишла. Ҳақиқий муваффақият бу куну тунларда Аллоҳ учун амал қилишдадир. Шундай экан, ўйлан, бугун ва бу кечада ўз саодатинг учун нима иш қилдинг?
Аллоҳ ҳаммамизни ўз бандаси бўлиш тавфиқига мушарраф қилсин. Омин.
Хуршид Абдураҳимов
Сўх тумани «Қози Неъматуллоҳ» масжиди имом хатиби
***
Kimki boyligini Alloh taoloni tanish va Unga eltuvchi yo‘lni bilishga sarflagan bo‘lsa, ulkan manfaatga erishgan.
Aziz birodar va opa-singillar! Kimki buguni kechagidek bo‘lsa, u kishi ziyon ko‘rgandir. Ziyonkor kim? U — ikki kuni bir xil bo‘lgan shaxsdir. Kimki buguni kechagiga o‘xshasa, demak u kishi ziyonkor va aldangandir. Va kimki buguni kechagidan yomon bo‘lsa, u mal’undir. Kimki ortiqroq ish qilmasa, albatta, uning ishlarida kamchilik bo‘ladi.
Vaqt o‘tib bormoqda, u daryodagi suv kabi oqib ketmoqda. Inson uchun bugungi kuni kechagiga o‘xshashi kifoya qiladi va uni ziyonkor, deb hisoblashadi.
«Mag‘bun» va «ziyonkor» so‘zlari aslida savdo va savdoda ishlatiladi. Ba’zi olimlar inson aslida bir savdogar ekanini aytgan. Mas’uliyatli banda bir savdogardir. Uning ham sarmoyasi bor. Yo sarmoyasini yeydi, unda u ziyonkordir. Yo molini ishlab, faqat foydasidan yeydi, unda bu kishi manfaatga erishgandir.
Bilasanmi, sening sarmoyang nima? Sening sarmoyang — vaqting va bo‘sh vaqtingdir. Bu sening sarmoyang.
Agar sen vaqting va bo‘sh vaqtingni Alloh taolo rozi bo‘lmagan ishga sarf qilsang, hatto bir soniya yoki bir nafas vaqtni shunga sarf qilsang yoki manfaatsiz ishga sarf qilsang, sen ziyon ko‘rgansan.
Ammo agar molingni Alloh taoloni tanish uchun, Unga yaqinlashish va itoatga sarf qilsang, sen katta manfaatga erishasan. Sen eng yaxshi savdogarsan, eng yaxshi foydani sen oldin. Alloh taolo shunday degan: «Ey imon keltirganlar, sizlarni og‘ir azobdan qutqaradigan bir savdo haqida sizlarga xabar beraymi? Allohga va Uning rasuliga imon keltirasiz…» (Saf surasi).
Biz bu yerda gunohlar haqida gapirmayapmiz. Biz muboh (ruxsat berilgan) narsalar haqida gapiryapmiz. Agar umringni muboh narsalarga sarflasang, sen ziyon ko‘rgansan va savdoing zarar ko‘rgan.
Olim sahoba Abdulloh ibn Mas’ud roziyallohu anhu shunday degan:
«Men hech narsaga hasrat qilmadim, faqat umrimdan bir kuni o‘tdi va uning amalini orttirmadim».
Kun o‘tdi, uning quyoshi botdi, umrimdan yana bir kun kamaydi, umrim va vafotim orasida yana bir kun qoldi. Ammo abadiy hayotga yaqinlashgan holimda bu kun uchun biror amalim ortmadi.
Payg‘ambardan sollallohu alayhi vasallam yoki sahobalardan naql qilingan duo bor: «Men uchun Alloh haqida bilimimni oshirmagan, unga yaqinlashtirmagan kunning quyosh chiqishiga baraka berma».
Hakimlar aytgan: «Kimki bir kunini o‘tkazgan bo‘lsa, lekin uni ado qilish uchun biror amal qilmagan, biror xayr bino qilmagan, ilm olmaganbo‘lsa, aslida o‘z kunini zoye qilgan va o‘z-o‘ziga zulm qilgan».
Biz o‘z vaqtimiz eng qadrli narsa ekaniga ishonishimiz kerak.
Chunki vaqt juda tez o‘tadi. Agar vaqt o‘tib ketsa va biz hayotning oxiriga yaqinlashsak, o‘sha vaqtda na mol va na farzandlar foyda beradi, faqatgina Alloh huzuriga sof qalb bilan kelgan insongina najot topadi.
Ba’zi asarlarda keltirilgan:
«Inson birinchi kuni qabriga qo‘yilganda, Alloh azza va jalla nido qiladi va unga deydi: “Ey banda! Barcha sendan ketdi, seni yolg‘iz qoldirib, tuproqqa dafn qilishdi. Agar ular sen bilan qolishganida ham, senga hech qanday foyda keltira olmasdilar. Sen uchun Mendan boshqa hech kim qolmadi, va Men doimo tirikman, hech qachon o‘lmayman.”
Vaqt nihoyatda tez o‘tmoqda, shuning uchun insonga lozimki, uni solih amallar bilan to‘ldirsin.
Umar ibn Abdulaziz roziyallohu anhu aytganlar:
«Ey inson! Kunu tun senda ishlayapti, sen ham ularda ishla.»
Ya’ni o‘ylan va esla, 10, 20, 30, 40, 50, 60 yoshda bo‘lganingni xotirla. Har kelgan yil insonni o‘zgartiradi, nihoyatda yolg‘iz, notavon, kuchsiz, xastalikka duchor va yuzlar ajinlangan bo‘ladi. Tiling har so‘zni aniq ayta olmaydi, quloqlaring yaxshi eshitmaydi, ko‘zlaring xiralashgan bo‘ladi, farzandlar oldingidek kutib olmaydi.
Bu barchasi sen uchun kunu tunning qilgan ishidir. Shunday ekan, sen ham bu kunu tunlarda ishla. O‘ylan, bugun abadiy manfaating uchun nima ish qilding? Kecha o‘tdi, uni manfaatli o‘tkazdingmi? Dunyo va oxirating uchun biron narsa qila oldingmi? Agar qilgan bo‘lsang, Allohga shukur ayt, u senga tavfiq berdi. Ammo qilmagan bo‘lsang, bilginki kunu tun senda ishlayapti, va sekin-astalik bilan tashqi ko‘rinishingni xarob qilyapti va seni yo‘qlikka olib bormoqda, ammo ilohiy tavfiq sendan uzoq. Nima uchun dunyo va oxiratda saodatli bo‘lishing uchun biron ish qilmaysan?
Harakat qil, ikki dunyo saodatiga erishish uchun ishla. Haqiqiy muvaffaqiyat bu kunu tunlarda Alloh uchun amal qilishdadir. Shunday ekan, o‘ylan, bugun va bu kechada o‘z saodating uchun nima ish qilding?
Alloh hammamizni o‘z bandasi bo‘lish tavfiqiga musharraf qilsin. Omin.
Xurshid Abdurahimov
So‘x tumani «Qozi Ne’matulloh» masjidi imom xatibi
