1943 йил 20 октябрда Тошкентда Ўрта Осиё ва Қозоғистон мусулмонлари бошқармаси таъсис этилган. Демак, Ўзбекистон мусулмонлари идораси ташкил этилганига 80 йилдан кўпроқ вақт ўтди. Бу давр мобайнида диний идора халқимизнинг диний-маърифий савияси юксалиши учун улкан хайрли ишларни амалга оширди. Собиқ иттифоқ даврида бу тизимда иш юритиш осон бўлмаган, 80 дан зиёд масжидда юзга яқин имом-хатиб ишлаган. Шукрлар бўлсин, бугунги кунда 2131 та масжидда 3471 нафар имом-хатиб ва ноиблар динимизнинг соф таълимотини тарғиб этиб, халқимизнинг маърифати юксалиши йўлида хизмат қилмоқда.
Уларнинг билим ва малакасини ошириш борасидаги ишлар ҳам йил сайин такомиллашиб боряпти.
2023 йилнинг октябрь – ноябрь ойларида республикамизнинг барча ҳудудларида имом-хатиблар, ноиблар, отинойилар билим ва малака синовидан ўтказилди. Жараёнда бевосита қатнашган Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси ўринбосари Жалолиддин домла ҲАМРОҚУЛОВ билан шу ҳақда суҳбатлашдик.
– Ассалому алайкум, устоз. Ўтказилган синовларда имомларнинг қайси жиҳатларига эътибор қаратилди ва ишлари қайси мезонлар асосида баҳоланди?
– Ва алайкум ассалом ва раҳматуллоҳи ва баракотуҳ. Шайх Нуриддин Холиқназар ҳазратлари Ўзбекистон мусулмонлари идорасига раис этиб сайлангач, тизимда кўплаб ислоҳотлар амалга оширила бошланди. Биргина диний соҳа ходимларининг билим, маҳорат ва тажрибаларини ошириш, масъулиятини янада юксалтириш мақсадида Идора тизимида илк марта малака даражаларини бериш учун ўтказилган синовлар меҳроб ва минбар эгаларини яна ҳам сидқидилдан хизмат қилишга ундайди, иншоаллоҳ.
Мазкур тадбирларда соҳа ходимларининг билим ва малакаларини баҳолашда уларнинг малакаси, касбий маҳорат ва тайёргарлик даражаси ҳамда вазифасига қай даражада масъулият билан ёндашиш хислатларига алоҳида эътибор қаратилди.
Шунингдек, нотиқлик иқтидори, қироати, илмий-ижодий, маънавий-маърифий фаолияти, чет тилларни билиш даражаси ҳамда ахборот-коммуникация технологияларини қанчалик ўзлаштирганлиги тест синовлари ва суҳбатлар асосида аниқланди. Синовлардан муваффақиятли ўтган имом-хатиб ва имом ноибларига олий, биринчи ва иккинчи даражали малака тоифалари тақдим этилди.
– Ушбу синовда имом-домлаларнинг натижалар кўрсаткичи қандай бўлди?
– Маълумки, доимий изланиб, тажрибасини муттасил бойитиб борган мутахассис жамият равнақи учун фойда келтиради. Қувонарлиси, ушбу синовда аксарият имом-домлаларимиз ўзларининг юксак билим ва иқтидорларини намойиш этишди. Жумладан, Тошкент шаҳри, Тошкент, Андижон, Хоразм вилоятлари имом-домлалари бошқа ҳудудларга нисбатан яхши натижа кўрсатишди. Қуйи натижа кўрсатганлар ҳам бўлди. Улар, асосан, масжидларда иш ва ҳужжат юритиш, замонавий ахборот-коммуникация технологиялари ва чет тилларини билиш борасида камчиликларга йўл қўйишган. Аммо буларни бартараф этса бўлади.
– Имом-домлалар фаолиятида энг кўп кузатилган камчиликлар нималардан иборат бўлди?
– Алоҳида таъкидлашни истардимки, имомларнинг нотиқлиги, қироати, фиқҳий билимлари ва диний саводхонлиги ҳайъат аъзоларини хурсанд қилди. Улар бу борада, ҳақиқатан, яхши мутахассис. Бироқ айрим жиҳатларда, жумладан, илмий-ижодий фаолиятда, ахборот-коммуникация технологияларидан унумли фойдаланиш, ижтимоий тармоқларда маънавий, маърифий, диний тарғиботлар олиб боришда нуқсонлар кузатилди.
Бугунги кун имомидан нафақат махсус билимлар, балки хорижий тиллар, ахборот-коммуникация технологияларини ҳам етарли даражада ўзлаштиришлари талаб этилади. Чунки ушбу нарсалар бугун ижтимоий, маънавий ҳаётимизга шу қадар кириб борганки, ҳаётимизни уларсиз тасаввур этиб бўлмайди.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси келгусида ташкил этиладиган малака ошириш курслари ва бошқа машғулотларда ана шу каби камчиликларни бартараф этишга алоҳида эътибор қаратади.
– Тўғри таъкидладингиз, чиндан ҳам бугун ижтимоий тармоқдан унумли фойдаланиш, холис ва қизиқарли контентлар яратиб, кишиларга фойдали маълумотлар бериш долзарб масала. Шу ҳақда ҳам тўхталиб ўтсангиз.
– Ҳозирги пайтда Ўзбекистон мусулмонлари идораси, унинг ҳудудий вакилликлари, масжидлар ҳамда диний соҳа ходимларининг жами 45 та веб-сайти, 433 та “Meta”, 140 та “Instagram”, 134 та “YouTube” саҳифаси, 655 та “Telegram” ҳамда 8 та “Twitter” канали фаолият олиб бормоқда. Уларда ҳар жиҳатдан долзарб бўлган контентлар тайёрланиб, ўқувчилар эътиборига ҳавола этиляпти. Обуначиларнинг умумий сони “Meta” саҳифасида 2 212 470 та, “Youtube” саҳифасида 2 478 243 та, “Instagram” саҳифасида 2 157 971 та, “Telegram” каналида 1 854 343 тани ташкил этиб, жами 11 430 083 тага етади. Бу кўрсаткич ўтган йили 7 412 013 тани ташкил этган. Бу эса ўтган йилга нисбатан 30 фоиз кўп дегани.
– Ҳозирги пайтда имом-домлалар ва отинойиларимизнинг аҳоли билан иш олиб боришлари қандай кечмоқда?
– Имом-домлалар ўз ҳудудида истиқомат қилаётган юртдошларимизнинг аҳил-иноқ, дўст-биродар, елкадош бўлиб яшашлари учун диний тарғибот олиб боришаётган бўлса, отинойиларимиз маҳалладаги аёл-қизлар масалалари билан жиддий шуғулланишмоқда. Шунингдек, кам таъминланган, боқувчиси йўқ, ногиронлиги бўлган шахсларни имом-домлалар ҳомийларни жалб қилган ҳолда қўллаб-қувватлаб келмоқдалар.
– Олис ҳудудлардаги кам даромадли масжидлар ва уларнинг имом-домлаларини қўллаб-қувватлаш учун қандай имтиёз ва ёрдамлар кўзда тутилган?
– Ўзбекистон мусулмонлари идораси олис қишлоқ ҳудудларидаги кам даромадли масжидларни ҳар томонлама қўллаб-қувватлашга ҳаракат қилмоқда. Мазкур масжидларда хизмат қилаётган 150 нафар имом-хатиб ва 100 нафар имом ноибига қўшимча ҳақ тўланади.
Бугунги кунда имом-домлалар дин тарғиботчиси, шариат пешвоси бўлиш билан бирга, жамиятдаги хайрли ислоҳотларнинг фаол иштирокчиси экан, уларни ҳар томонлама қўллаб-қувватлаш, муаммоларига ўз вақтида ечим топиш долзарб вазифадир. Ўзбекистон мусулмонлари идораси олис ҳудудлардаги имом-домлаларнинг Имом Бухорий номидаги Тошкент ислом институтининг махсус сиртқи бўлими ва модуль таълим тизимида таҳсил олишлари ҳамда Ўзбекистон халқаро ислом академияси ҳузуридаги Малака ошириш маркази ва унинг ҳудудий филиалларида билим ва малакаларини оширишларига кўмаклашмоқда.
Муҳаммадмурод АБДУРАҲИМОВ суҳбатлашди.
* * *
1943 yil 20 oktyabrda Toshkentda O‘rta Osiyo va Qozog‘iston musulmonlari boshqarmasi ta’sis etilgan. Demak, O‘zbekiston musulmonlari idorasi tashkil etilganiga 80 yildan ko‘proq vaqt o‘tdi. Bu davr mobaynida diniy idora xalqimizning diniy-ma’rifiy saviyasi yuksalishi uchun ulkan xayrli ishlarni amalga oshirdi. Sobiq ittifoq davrida bu tizimda ish yuritish oson bo‘lmagan, 80 dan ziyod masjidda yuzga yaqin imom-xatib ishlagan. Shukrlar bo‘lsin, bugungi kunda 2131 ta masjidda 3471 nafar imom-xatib va noiblar dinimizning sof ta’limotini targ‘ib etib, xalqimizning ma’rifati yuksalishi yo‘lida xizmat qilmoqda.
Ularning bilim va malakasini oshirish borasidagi ishlar ham yil sayin takomillashib boryapti.
2023 yilning oktyabr – noyabr oylarida respublikamizning barcha hududlarida imom-xatiblar, noiblar, otinoyilar bilim va malaka sinovidan o‘tkazildi. Jarayonda bevosita qatnashgan O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi o‘rinbosari Jaloliddin domla HAMROQULOV bilan shu haqda suhbatlashdik.
– Assalomu alaykum, ustoz. O‘tkazilgan sinovlarda imomlarning qaysi jihatlariga e’tibor qaratildi va ishlari qaysi mezonlar asosida baholandi?
– Va alaykum assalom va rahmatullohi va barakotuh. Shayx Nuriddin Xoliqnazar hazratlari O‘zbekiston musulmonlari ido-rasiga rais etib saylangach, tizimda ko‘plab islohotlar amalga oshirila boshlandi. Birgina diniy soha xodimlarining bilim, mahorat va tajribalarini oshirish, mas’uliyatini yanada yuksaltirish maqsadida Idora tizimida ilk marta malaka darajalarini berish uchun o‘tkazilgan sinovlar mehrob va minbar egalarini yana ham sidqidildan xizmat qilishga undaydi, inshoalloh.
Mazkur tadbirlarda soha xodimlarining bilim va malakalarini baholashda ularning malakasi, kasbiy mahorat va tayyorgarlik darajasi hamda vazifasiga qay darajada mas’uliyat bilan yondashish xislatlariga alohida e’tibor qaratildi.
Shuningdek, notiqlik iqtidori, qiroati, ilmiy-ijodiy, ma’naviy-ma’rifiy faoliyati, chet tillarni bilish darajasi hamda axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini qanchalik o‘zlashtirganligi test sinovlari va suhbatlar asosida aniqlandi. Sinovlardan muvaffaqiyatli o‘tgan imom-xatib va imom noiblariga oliy, birinchi va ikkinchi darajali malaka toifalari taqdim etildi.
– Ushbu sinovda imom-domlalarning natijalar ko‘rsatkichi qanday bo‘ldi?
– Ma’lumki, doimiy izlanib, tajribasini muttasil boyitib borgan mutaxassis jamiyat ravnaqi uchun foyda keltiradi. Quvonarlisi, ushbu sinovda aksariyat imom-domlalarimiz o‘zlarining yuksak bilim va iqtidorlarini namoyish etishdi. Jumladan,Toshkent shahri, Toshkent, Andijon, Xorazm viloyatlari imom-domlalari boshqa hududlarga nisbatan yaxshi natija ko‘rsatishdi. Quyi natija ko‘rsatganlar ham bo‘ldi. Ular, asosan, masjidlarda ish va hujjat yuritish, zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari va chet tillarini bilish borasida kamchiliklarga yo‘l qo‘yishgan. Ammo bularni bartaraf etsa bo‘ladi.
– Imom-domlalar faoliyatida eng ko‘p kuzatilgan kamchiliklar nimalardan iborat bo‘ldi?
– Alohida ta’kidlashni istardimki, imomlarning notiqligi, qiroati, fiqhiy bilimlari va diniy savodxonligi hay’at a’zolarini xursand qildi. Ular bu borada, haqiqatan, yaxshi mutaxassis. Biroq ayrim jihatlarda, jumladan, ilmiy-ijodiy faoliyatda, axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan unumli foydalanish, ijtimoiy tarmoqlarda ma’naviy, ma’rifiy, diniy targ‘ibotlar olib borishda nuqsonlar kuzatildi.
Bugungi kun imomidan nafaqat maxsus bilimlar, balki xorijiy tillar, axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini ham yetarli darajada o‘zlashtirishlari talab etiladi. Chunki ushbu narsalar bugun ijtimoiy, ma’naviy hayotimizga shu qadar kirib borganki, hayotimizni ularsiz tasavvur etib bo‘lmaydi.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi kelgusida tashkil etiladigan malaka oshirish kurslari va boshqa mashg‘ulotlarda ana shu kabi kamchiliklarni bartaraf etishga alohida e’tibor qaratadi.
– To‘g‘ri ta’kidladingiz, chindan ham bugun ijtimoiy tarmoqdan unumli foydalanish, xolis va qiziqarli kontentlar yaratib, kishilarga foydali ma’lumotlar berish dolzarb masala. Shu haqda ham to‘xtalib o‘tsangiz.
– Hozirgi paytda O‘zbekiston musulmon-lari idorasi, uning hududiy vakilliklari, masjidlar hamda diniy soha xodimlarining jami 45 ta veb-sayti, 433 ta “Meta”, 140 ta “Instagram”, 134 ta “YouTube” sahifasi, 655 ta “Telegram” hamda 8 ta “Twitter” kanali faoliyat olib bormoqda. Ularda har jihatdan dolzarb bo‘lgan kontentlar tayyorlanib, o‘quvchilar e’tiboriga havola etilyapti. Obunachilarning umumiy soni “Meta” sahifasida 2 212 470 ta, “Youtube” sahifasida 2 478 243 ta, “Instagram” sa-hifasida 2 157 971 ta, “Telegram” kanalida 1 854 343 tani tashkil etib, jami 11 430 083 taga yetadi. Bu ko‘rsatkich o‘tgan yili 7 412 013 tani tashkil etgan. Bu esa o‘tgan yilga nisbatan 30 foiz ko‘p degani.
– Hozirgi paytda imom-domlalar va otinoyilarimizning aholi bilan ish olib borishlari qanday kechmoqda?
– Imom-domlalar o‘z hududida istiqomat qilayotgan yurtdoshlarimizning ahil-inoq, do‘st-birodar, yelkadosh bo‘lib yashashlari uchun diniy targ‘ibot olib borishayotgan bo‘lsa, otinoyilarimiz mahalladagi ayol-qizlar masalalari bilan jiddiy shug‘ul-lanishmoqda. Shuningdek, kam ta’minlangan, boquvchisi yo‘q, nogironligi bo‘lgan shaxslarni imom-domlalar homiylarni jalb qilgan holda qo‘llab-quvvatlab kelmoqdalar.
– Olis hududlardagi kam daromadli masjidlar va ularning imom-domlalarini qo‘llab-quvvatlash uchun qanday imtiyoz va yordamlar ko‘zda tutilgan?
– O‘zbekiston musulmonlari idorasi olis qishloq hududlaridagi kam daromadli masjidlarni har tomonlama qo‘llab-quvvatlashga harakat qilmoq-da. Mazkur masjidlarda xizmat qilayotgan 150 nafar imom-xatib va 100 nafar imom noibiga qo‘shimcha haq to‘lanadi.
Bugungi kunda imom-domlalar din tar-g‘ibotchisi, shariat peshvosi bo‘lish bilan birga, jamiyatdagi xayrli islohotlarning faol ishtirokchisi ekan, ularni har tomonlama qo‘llab-quvvatlash, muammolariga o‘z vaqtida yechim topish dolzarb vazifadir. O‘zbekiston musulmonlari idorasi olis hududlardagi imom-domlalarning Imom Buxoriy nomidagi Toshkent islom institutining maxsus sirtqi bo‘limi va modul ta’lim tizimida tahsil olishlari hamda O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi huzuridagi Malaka oshirish markazi va uning hududiy filiallarida bilim va malakalarini oshirishlariga ko‘maklashmoqda.
Muhammadmurod ABDURAHIMOV suhbatlashdi.
