Ижтимоий тармоқларда баъзи блогерлар Абдуллоҳ Зуфарнинг “Гуноҳ қилган еридан ҳижрат қилиш” мавзусидаги аудиомаърузани тарқатишди. Унда айтилишича, инсон гуноҳ қилган еридан ҳижрат қилиш керак экан. Бу гапига руҳшуносларнинг гаплари ва яна ўтган умматлар ичида юз кишини ўлдирган кишининг ҳикояси зикр қилинган ҳадисни келтирилган. Ҳадисда ўша одамга тавба қилиш ва яхши одамлар яшайдиган жойга бориш тавсия қилинган. А.Зуфар инсон ўз юртида туриб имонини кучайтира олмаслиги, тақводор бўла олмаслиги, бунга муҳит йўл қўймаслигини таъкидлайди. Қариндошлар уйига кириб келавериши, одамни ўзича яшашга имкон бермаслигини айтади. Юртимизда луқмани ҳалоллаб бўлмаслиги меҳмонга борсанг гўштлари қандай, ҳайвонни ким сўйган, мушрик сўйганми, бошқа сўйганми билмайсан, дейди. Ватанингдан ҳижрат қилиб кетсанг, у ерда яқинларинг, қавму қариндош бўлмайди, ўзинг хоҳлагандай яшайсан, деб сафсата сотади. Имонли яшамоқчи бўлсанг Ватандан ташқарида яшайсан, деб хулоса қилади.
Унга жавобан айтамизки, ҳадисдан ҳукм оладиган инсон етук олим ва муҳаддис бўлиши керак. Муҳаддис ҳар бир ҳадисни санадини, ундаги ровийларни кучли ёки заифлигини, ҳадисни айтилган тарихи ва унга тескари айтилган ҳадис бор йўқлигини, ҳадисни ҳукми хос бир ҳолатга тегишлими ёки умумий ҳукмга эга эканлиги каби илмлардан хабардор бўлади. Ҳамма ҳадисларни даражасини ва унда нима маъно кўзда тутилганлигини ўрганиб чиққан ҳофиз-муҳаддислар асарларини ёзиб қолдиришган. Улардан бирортаси “маъсият жойидан ҳамма ҳижрат қилиши керак”, деган гапни айтишмаган. Маъсият-луғатда итоатдан чиқиш, саййидининг амрига қарши чиқиш, хато қилиш, гуноҳ қилиш каби маъноларда келади. Шариатда маъсият деганда гуноҳ тушунилади. Маъсият деганда нафақат одам ўлдириш, балки катта гуноҳларнинг барчаси кириб кетади. Масалан ота-онага оқ бўлиш, ўғирлик, зино, ғийбат, туҳмат, бировни молини ейиш, судхўрлик каби бир қанча катта гуноҳлар ҳам киради. Баъзилар етмишда катта гуноҳни санаган ва баъзилар саноқ белгиламаган. Тасаввур қилинг, ушбу гуноҳларнинг ҳаммасидан сақланган одам топиладими? Ҳамма гуноҳ қилган мусулмонлар ҳижрат қилиши керакми? Қаерга ҳижрат қилиши керак? Суриягами? Абдуллоҳ Зуфар тиш-тирноғи билан ҳижратга даъват қилиб, одамларни ватангадо қилишдан нима манфаат топади? Нима учун ўн тўрт асрдан буён ўтган алломалар, миллионлаб ҳадисларни ёддан билган муҳаддислар юрган йўлдан бошқачароқ йўл керак бўлиб қолди? Улар Абдуллоҳ Зуфарчалик илмга эга эмасмидилар? Йўқ! Бу гапларнинг ҳаммаси қандайдир ғараз-мақсадлар сабаблидир. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам шайтонни кўриб, нари юрган бўлсалар, у киши Пайғамбардир. Бошқа кишига ундай имконият берилмаган. Ер юзининг хоҳлаган жойига шайтон бир лаҳзада ета олади.
Аслида инсоннинг энг катта душмани ўз ичидаги нафсу аммораси – ёмонликка буюрувчи нафсидир. Инсон қаерга борса ҳам ундан қутила олмайди. Шунинг учун ҳам Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ҳақиқий муҳожир – Аллоҳ қайтарган гуноҳлардан ҳижрат қилган кишидир”, деганлар.
Баҳоуддин Нақшбанд ҳазратларининг шиорларидан бири: “Сафар дар ватан”, “Ватанда туриб, ўзингни мусофирдек тутиш” эди. Яна бир ўгитлари эса: “Хилват дар анжуман”, “Анжуманда Аллоҳ билан хилватда қолгандек бўлиш” шиоридир. Ўз юртида туриб иймонли бўлиб бўлмайдими?
Аввало маъсият мўъминни иймондан чиқармайди. Гуноҳни энг аъло муолажаси Ватандан ҳижрат эмас, гуноҳдан ҳижрат қилишдир. Гуноҳдан тавба қилишдир. Қанчадан қанча юртдошларимиз ҳалол таом топиб оила боқяпти.
Халқимизга хизмат қилаётган қассобларимиз диндан илми бўлмаса ҳам, устозларидан ҳайвонни қандай сўйишни ўрганган. Буни топганига Аллоҳ барака бериши учун тарк қилишмайди.
Ёмон дўстларга келсак, ҳозир ҳам теварак атрофимизда улардан узилиб, тақво йўлини тутганлар жуда кўп. Қанчадан-қанча ақлли диёнатли кишилар дўстларини тўғри йўлга солганини кўриш мумкин.
Қариндош-уруғлар бўлса, уларга эшикни очсангиз киради, бўлмаса қайтиб кетишади. Асоссиз важлар билан қариндошлардан узоқ жойларга кетишга тарғиб қилиш Исломдаги катта асослардан бири силаи-раҳмни узишга тарғибдир. Инсон имкони борича қариндошларининг озорларига сабр қилиб, уларни ислоҳ қилиши керак. Қариндошларим ёмон деб кўч-кўронини йиғиштириб жўнаб қолишни ҳеч мақтайдиган жойи йўқ. Мабодо бир инсон турли сабаблар билан бир юртдан бошқа юртга кўчадиган бўлса ҳам, қариндошлардан узоқлашиш, улардан “қутилиш”ни ният қилмаслиги керак, балки улар билан турли алоқа воситалари билан хабарлашиб туриши керак бўлади. Бу билан силаи раҳмнинг энг паст даражасини адо қилади.
Ҳеч ким ҳалоллигига шубҳа бўлган хонадондан бориб луқма ейишга мажбур қилинмайди. Ўз уйида тақвонинг ҳамма шартларини бажариш мумкин. Лекин ҳижрат қиламан деб, мусофир юртда оч қолиб, гуноҳ қилишга мажбур бўлсачи? Ҳақ-ҳуқуқи таъминланмаган юртда урушга мажбур қилинсачи? Мусулмон кишиларни ўлдиришга мажбур қилинсачи? Бундан ортиқ ҳалокат борми? Шундай экан, қадр-қимматимиз кафолатланган она юртда туриб ўзимизни ислоҳ қилайлик, ортида турли туман ғаразли мақсадлар бўлган чақириқларга алданмайлик!
* * *
Ijtimoiy tarmoqlarda ba’zi blogerlar Abdulloh Zufarning “Gunoh qilgan yeridan hijrat qilish” mavzusidagi audioma’ruzani tarqatishdi. Unda aytilishicha, inson gunoh qilgan yeridan hijrat qilish kerak ekan. Bu gapiga ruhshunoslarning gaplari va yana o‘tgan ummatlar ichida yuz kishini o‘ldirgan kishining hikoyasi zikr qilingan hadisni keltirilgan. Hadisda o‘sha odamga tavba qilish va yaxshi odamlar yashaydigan joyga borish tavsiya qilingan. A.Zufar inson o‘z yurtida turib imonini kuchaytira olmasligi, taqvodor bo‘la olmasligi, bunga muhit yo‘l qo‘ymasligini ta’kidlaydi. Qarindoshlar uyiga kirib kelaverishi, odamni o‘zicha yashashga imkon bermasligini aytadi. Yurtimizda luqmani halollab bo‘lmasligi mehmonga borsang go‘shtlari qanday, hayvonni kim so‘ygan, mushrik so‘yganmi, boshqa so‘yganmi bilmaysan, deydi. Vataningdan hijrat qilib ketsang, u yerda yaqinlaring, qavmu qarindosh bo‘lmaydi, o‘zing xohlaganday yashaysan, deb safsata sotadi. Imonli yashamoqchi bo‘lsang Vatandan tashqarida yashaysan, deb xulosa qiladi.
Unga javoban aytamizki, hadisdan hukm oladigan inson yetuk olim va muhaddis bo‘lishi kerak. Muhaddis har bir hadisni sanadini, undagi roviylarni kuchli yoki zaifligini, hadisni aytilgan tarixi va unga teskari aytilgan hadis bor yo‘qligini, hadisni hukmi xos bir holatga tegishlimi yoki umumiy hukmga ega ekanligi kabi ilmlardan xabardor bo‘ladi. Hamma hadislarni darajasini va unda nima ma’no ko‘zda tutilganligini o‘rganib chiqqan hofiz-muhaddislar asarlarini yozib qoldirishgan. Ulardan birortasi “ma’siyat joyidan hamma hijrat qilishi kerak”, degan gapni aytishmagan. Ma’siyat-lug‘atda itoatdan chiqish, sayyidining amriga qarshi chiqish, xato qilish, gunoh qilish kabi ma’nolarda keladi. Shariatda ma’siyat deganda gunoh tushuniladi. Ma’siyat deganda nafaqat odam o‘ldirish, balki katta gunohlarning barchasi kirib ketadi. Masalan ota-onaga oq bo‘lish, o‘g‘irlik, zino, g‘iybat, tuhmat, birovni molini yeyish, sudxo‘rlik kabi bir qancha katta gunohlar ham kiradi. Ba’zilar yetmishda katta gunohni sanagan va ba’zilar sanoq belgilamagan. Tasavvur qiling, ushbu gunohlarning hammasidan saqlangan odam topiladimi? Hamma gunoh qilgan musulmonlar hijrat qilishi kerakmi? Qayerga hijrat qilishi kerak? Suriyagami? Abdulloh Zufar tish-tirnog‘i bilan hijratga da’vat qilib, odamlarni vatangado qilishdan nima manfaat topadi? Nima uchun o‘n to‘rt asrdan buyon o‘tgan allomalar, millionlab hadislarni yoddan bilgan muhaddislar yurgan yo‘ldan boshqacharoq yo‘l kerak bo‘lib qoldi? Ular Abdulloh Zufarchalik ilmga ega emasmidilar? Yo‘q! Bu gaplarning hammasi qandaydir g‘araz-maqsadlar sabablidir. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam shaytonni ko‘rib, nari yurgan bo‘lsalar, u kishi Payg‘ambardir. Boshqa kishiga unday imkoniyat berilmagan. Yer yuzining xohlagan joyiga shayton bir lahzada yeta oladi.
Aslida insonning eng katta dushmani o‘z ichidagi nafsu ammorasi – yomonlikka buyuruvchi nafsidir. Inson qayerga borsa ham undan qutila olmaydi. Shuning uchun ham Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “Haqiqiy muhojir – Alloh qaytargan gunohlardan hijrat qilgan kishidir”, deganlar.
Bahouddin Naqshband hazratlarining shiorlaridan biri: “Safar dar vatan”, “Vatanda turib, o‘zingni musofirdek tutish” edi. Yana bir o‘gitlari esa: “Xilvat dar anjuman”, “Anjumanda Alloh bilan xilvatda qolgandek bo‘lish” shioridir. O‘z yurtida turib iymonli bo‘lib bo‘lmaydimi?
Avvalo ma’siyat mo‘minni iymondan chiqarmaydi. Gunohni eng a’lo muolajasi Vatandan hijrat emas, gunohdan hijrat qilishdir. Gunohdan tavba qilishdir. Qanchadan qancha yurtdoshlarimiz halol taom topib oila boqyapti.
Xalqimizga xizmat qilayotgan qassoblarimiz dindan ilmi bo‘lmasa ham, ustozlaridan hayvonni qanday so‘yishni o‘rgangan. Buni topganiga Alloh baraka berishi uchun tark qilishmaydi.
Yomon do‘stlarga kelsak, hozir ham tevarak atrofimizda ulardan uzilib, taqvo yo‘lini tutganlar juda ko‘p. Qanchadan-qancha aqlli diyonatli kishilar do‘stlarini to‘g‘ri yo‘lga solganini ko‘rish mumkin.
Qarindosh-urug‘lar bo‘lsa, ularga eshikni ochsangiz kiradi, bo‘lmasa qaytib ketishadi. Asossiz vajlar bilan qarindoshlardan uzoq joylarga ketishga targ‘ib qilish Islomdagi katta asoslardan biri silai-rahmni uzishga targ‘ibdir. Inson imkoni boricha qarindoshlarining ozorlariga sabr qilib, ularni isloh qilishi kerak. Qarindoshlarim yomon deb ko‘ch-ko‘ronini yig‘ishtirib jo‘nab qolishni hech maqtaydigan joyi yo‘q. Mabodo bir inson turli sabablar bilan bir yurtdan boshqa yurtga ko‘chadigan bo‘lsa ham, qarindoshlardan uzoqlashish, ulardan “qutilish”ni niyat qilmasligi kerak, balki ular bilan turli aloqa vositalari bilan xabarlashib turishi kerak bo‘ladi. Bu bilan silai rahmning eng past darajasini ado qiladi.
Hech kim halolligiga shubha bo‘lgan xonadondan borib luqma yeyishga majbur qilinmaydi. O‘z uyida taqvoning hamma shartlarini bajarish mumkin. Lekin hijrat qilaman deb, musofir yurtda och qolib, gunoh qilishga majbur bo‘lsachi? Haq-huquqi ta’minlanmagan yurtda urushga majbur qilinsachi? Musulmon kishilarni o‘ldirishga majbur qilinsachi? Bundan ortiq halokat bormi? Shunday ekan, qadr-qimmatimiz kafolatlangan ona yurtda turib o‘zimizni isloh qilaylik, ortida turli tuman g‘arazli maqsadlar bo‘lgan chaqiriqlarga aldanmaylik!
