Ҳозирги кунда тез-тез тилга олинаётган “Оммавий маданият” деган номни ўзига ниқоб қилиб олган, аслида бузғунчиликдан иборат бўлган салбий ходиса хақида, унинг пайдо бўлиши сабаблари хусусида сўз борганда, аввало, биринчи Президентимиз Ислом Каримовнинг қуйидаги фикрларини эсга олиш ҳар томонлама ўринли бўлади: “Биз бугун юртимизда янги ҳаёт барпо этар эканмиз, бир масалага алоҳида эътибор беришимиз лозим. Яъни коммунистик мафкура ва ахлоқ нормаларидан воз кечилганидан сўнг, жамиятда пайдо бўлган ғоявий бўшлиқдан фойдаланиб, четдан биз учун мутлақо ёт бўлган, маънавий ва ахлоқий тубанлик иллатларини ўз ичига олган “Оммавий маданият” ёпирилиб кириб келиши мумкинлиги барчамизга аён бўлиши керак”.
Юқорида келтирилган фикрларда “Оммавий маданият” ибораси қўштирноқ ичига олинган. Яъни бундай қўштирноқ ичидаги “Оммавий маданият” аслида оммавий маданиясизликни авж олдиришга, хар бир халқнинг тарихида, бугунги ҳаётида мавжуд бўлган хақиқий оммавий маданият намуналарини соҳталаштиришга қаратилгани билан айниқса, хатарлидир. Бундай сохта оммавий маданият бугунги кунда ёшларимизнинг онги ва қалбини эгаллашга интилаётган мураккаб мафкуравий воситага айланмоқда. Биринчи президентимизнинг юқорида келтирилган огоҳлантирувчи фикри футболкалардаги ёзув, суратлардан, дисклардаги қўшиқ, филмлар, дисплей, экран, аудиоплеерлардан, қурилаётган хусусий бинолардан, сухбатлардан, китоб, газета ва журналлардан бизга ёғилаётган балолар устидаги пинхонлик пардасини олиб ташлади.
Айниқса, бугунги кунда халқаро майдонда турли сиёсий кучлар ўзининг миллий ва стратегик режаларига эришиш учун “Эркинлик ва демократияни олға силжитиш” ниқоби остида амалга ошираётган, узоқни кўзлаган сиёсатининг асл моҳияти ва мақсадларини ўз вақтида сезиш, англаш катта аҳамият касб этади. Шу борада айрим қудратли давлатлар томонидан муайян мамлакатларга, авваламбор, ер ости, ер усти бойликларига эга бўлиш ва ана шундай ғаразли сиёсатни, дунёнинг айрим минтақаларида тинч хаётнинг издан чиқиши, ҳокимият тепасига айнан ўша давлатларнинг манфаатларига хизмат қиладиган кучларнинг келиши билан боғлиқ мисолларни кузатиш қийин эмас.
Бугунги кунда дунё ахолиси бошдан кечираётган глобаллашув жараёни инсоният учун катта-катта имкониятлар эшигини очмоқда. Лекин, афсуски, дунёдаги айрим кучлар шундай ҳам мураккаб бу жараённи янада мураккаблаштириш, образли қилиб айтганда, сувни янада лойқалатиб, истаганча балиқ тутишга зўр бермоқда. Хусусан, доимо зўравонлик ва гегемонлик хисобидан бойлик орттириб келган кучлар мана шундай вазиятлардан фойдаланиб “оммавий маданият” ғоясини кенг тарғиб этмоқда.
“Оммавий маданият” XIXаср охири – XX аср бошида шаклланди. Оммавий ахборот ва коммуникатция (Радио, кино, телевидения, кўп нусхали газеталар, суратли журналлар кейинчалик интернет)нинг кескин ривожи бунга сабаб бўлди. Маънавий, маданий молларни ишлаб чиқариш саноати пайдо бўлди. Шундай қилиб, ахолининг функционал билимларида – кўтарилиш, маданиятда, маънавиятда эса пасайиш кузатила бошлади.
“Оммавий маданият” ва унинг қадриятлари кенг оммага қаратилди. Улар оммавий техник тарғибот воситалари орқали тез, бирданига тарқатилди, оммалаштирилди. “Оммавий маданият” шундай глобаллашди ва инсонлар томонидан қабул қилина бошланди. Бу ўз-ўзидан бўлмайди. Муайян сиёсий, молиявий гуруҳлар томонидан ташкил қилинди. Бироқ бизни бу гуруҳлар оладиган фойда эмас, балки маданий маҳсулотларнинг ғоявий эстетик хусусияти қизиқтиради. Чунки бу маҳсулотлар ҳаётий воқелик эмас, уни ясамаси санъат асари эмас балки қалбакисидир. Олма эмас унинг тулупи, расми, макети.
“Оммавий маданият”нинг таг замирида аввало тижорат моддий манфаатдорлик борлигини бугунги замонавий фан хам эътироф этиб келмоқда. Ҳақиқатдан ҳам ёт мафкуралар ҳар доим эркин бозор муҳитида харидоргир товарлар билан мустаҳкам ўрин эгаллаган. Товарлар, унинг оддий ёрлиғи бўладими, унга тушурилган ёзувлари расмлар барча-барчаси ёнида ҳамиша муҳим сиёсий “Маҳсулот” – ғоя бўлган ва у бошқа товарлар қатори экспорт қилинган. Айнан шу усул “оммавий маданият” экспортида бугун ҳам фаол қўлланилмоқда.
Бир сўз билан айтганда, маънавиятимизга таъсир ўтказувчи, ахлоқий бузуқлик ва зўравонлик ғояларини тарқатувчи “Оммавий маданият” дан ўсиб келаётган ёшларимизни асрайлик.
Абдураҳмон Абдураҳмонов,
Олтиариқ тумани “Бирлашган” масжиди имом-хатиби