Шу йилнинг 15-16 октябрь кунлари Тошкент ва Хива шаҳарларида “Ислом – тинчлик ва эзгулик” дини мавзусидаги халқаро конференция бўлиб ўтади. Ислом динининг пок ва маърифатга йўғрилган, тинчликпарвар ғояларини кенг тарғиб этишда ушбу нуфузли халқаро конференциянинг ўрни ва аҳамияти беқиёс.
Конференциянинг моҳияти, уни юқори савияда ўтказишга кўрилаётган тайёргарлик хусусида Ҳадис илми мактаби ректори Барат АМОНОВ билан суҳбатлашдик.
–Пойтахтимизда бўлиб ўтадиган “Ислом – тинчлик ва эзгулик” дини мавзусидаги халқаро конференциянинг долзарблиги, ундан кутилаётган натижалар қандай?
– Сир эмас айни пайт дунёда глобал воқеалар содир бўлмоқда. Нотинчлик бутун инсониятнинг турмуш тарзига, иқтисодий ва сиёсий барқарорлигига жиддий хавф солмоқда. Айниқса, ахборот майдонида кечаётган хуружлар, асрлар оша тинч ва тотув яшаб келаётган халқлар ўртасида диний, миллий ва ирқий низолар келтириб чиқаришга қаратилган ҳаракатлар авж олмоқда. Жумладан, ислом дини ва унинг муқаддас арконларига, мужтаҳид олимлари-ю, муқаддас китобларига ҳужумлар бўлаётгани кузатилмоқда. Мана шундай шароитда жаҳолатга қарши курашнинг энг ишончи воситаси – маърифат. Шу сабабли давлатимиз раҳбари БМТ Бош Ассамблеясининг 78-сессиясида сўзлаган нутқида, дунё ҳамжамиятини глобал мулоқотга чорлаб, буюк олимларнинг бой меросини ўрганиш, исломнинг асл инсонпарварлик моҳиятини чуқур очиб бериш мақсадида 2024 йил Ўзбекистонда “Ислом – тинчлик ва эзгулик дини” мавзусида халқаро конференция ўтказиш ташаббусини илгари сурган эдилар.
Эртага ана шу халқаро анжуман пойтахтимизда ўз ишини бошлайди. Жаҳоннинг қатор мамлакатларидан кўплаб мутахассислар, олимлар ташриф буюради. Турган гапки, меҳмонлар мавзу доирасида маърузалар тинглаш баробарида, Тошкент шаҳри ва Хоразм вилоятида бўладилар. Ватанимизда амалга оширилаётган кенг қамровли ислоҳотлар, хусусан динлар равнақи йўлида олиб борилаётган ижобий ишлар билан танишади. Бу ўлкада қадимдан барча дин ва конфессиялар, турфа миллат ва этник қатламлар баҳамжиҳат яшаб келаётганини амалда кўриб амин бўлишади. Халқимизда “Қўшнингнинг уйида чироқ ёнса қувон, шуъласи сенинг ҳовлингни ҳам ёритади” деган ибратли нақл бор. Бу анжуман, унда иштирок этадиган дунёнинг 22 мамлакатидан 70 дан ортиқ нуфузли халқаро ташкилот раҳбарлари, дин арбоблари, муфтийлар ва таниқли уламолар орқали бутун дунёга нурафшонлик олиб боришидан умидвормиз.
– Давлатимиз раҳбари ташаббуси билан мамлакатимизда Ҳадис илми мактабининг ташкил этилиши маърифий ислоҳотларда муҳим қадамлардан бири бўлди, дейиш мумкин. Ушбу мактабнинг фаолияти хусусида қисқача маълумот бериб ўтсангиз. Дунёда бу каби мактаблар борми?
– Тўғри таъкидладингиз, давлатимиз раҳбарининг ташаббуси ва 2018 йил 16 апрелдаги фармони билан ташкил этилган Ҳадис илми мактаби қулай ва шинам биноси, ўқитиш услуби, замонавий ўқув воситалари билан жиҳозлангани, маданий-маърифий ва спорт тадбирларини ўтказиш имкониятлари ва бошқа яна қатор ижобий жиҳатлари билан турдош олий диний таълим муассасаларидан ажралиб туради.
Олий ўқув даргоҳида таълим фаолиятини шакллантиришда Мисрнинг “Ал Азҳар”, Мавританиянинг “Ҳадис илми мутахассисларини тайёрлаш маркази”, Туркиянинг “Мармара” университети ва Покистондаги “Дор ул-улум” университети тажрибаси ўрганилган.
Мактабнинг амалдаги ўқув режаси дунёнинг йигирмага яқин нуфузли уламолари томонидан эътироф этилган. Унда 500 номдаги 7210 дона китоб сиғимига эга ахборот ресурс маркази, видео ва аудио студиялар, барча қулайликларга эга ётоқхона, спорт зал, сузиш ҳавзаси ва ошхона мунтазам фаолият кўрсатади.
Ўқув жараёнига юртимизда қадимдан мавжуд мадрасаларда қўлланган мўътабар анъаналардан бири – “Хат ул-кутуб” услуби жорий этилган.
Мактабнинг устозлар ва талабалар жамоаси ҳар йили Абу Исо ат-Термизийнинг “Сунани Термизий”, “Шамоил ул-Муҳаммадия”, “Ал илал ус-соғир”; Абу Муъин ан-Насафийнинг “Ал-ақида ан-Насафия”; Имом Доримийнинг “Сунани доримий” китоблари хатмини ўтказиш мақсадида давлатимиз раҳбари томонидан совға қилинган замонавий автобус воситасида Сурхондарё, Қашқадарё ва Самарқанд вилоятидаги алломаларнинг мақбараларига сафар уюштирадилар. Талабаларга мазкур асарларни “устоз-шогирд” анъанаси асосида ўқиб тугатганини тасдиқловчи ижоза-шаҳодатномалари тақдим этилади. Дарвоқе, бу йил илк қалдирғочларимиз, дастлабки битирувчиларимиз мактабни тугатиб меҳнат жабҳаларига йўл олишди. Шу ўринда улуғ немис шоири Гётенинг бир сатри ёдимга тушди: “Умид билан суқилган таёқ, бир куни берар мева ва япроқ” деб ёзади у “Фауст” асарида. Башарти, марказий Осиёда ягона бўлмиш бу ўқув даргоҳида таҳсил олган ёшлар орасидан ҳадемай юртимизда яшаб ўтган улуғ муҳаддисларнинг муносиб издошлари етишиб чиқиши шубҳасиз. Оққан дарё оқмай қолмас, деб бежизга айтишмаган.
– Ҳадис илми мактаби пойтахтимиз ва Хива шаҳрида бўлиб ўтадиган “Ислом – тинчлик ва эзгулик” дини мавзусидаги халқаро конференцияга қандай тайёргарлик кўрди?
– Конференциядан кўзланган асосий мақсад шиддатли глобаллашув шароитида ислом дини қадриятлари, унинг тинчликпарвар моҳиятини кенг тарғиб қилиш, ёшларни диний бағрикенглик ва умуминсоний қадриятларга ҳурмат руҳида тарбиялаш, уларда ислом динига ёт радикал қарашларга қарши муросасизлик туйғусини шакллантириш ва бунда Ўзбекистон тажрибасини, динийлик ва дунёвийлик мувозанатини сақлаш йўлидаги саъй-ҳаракатларини халқаро жамоатчиликка етказишдан иборатдир. Мактабимизнинг ўқитувчилар ва талабалар жамоаси ҳам шу нуфузли анжуман арафасида “Ислом қадриятларини асраб-авайлашда ҳанафий-мотуридий таълимотининг ўрни”, “Глобаллашув шароитида ислом: мўътадиллик ва бағрикенглик” ҳамда “Замонавий жамиятда ғоявий таҳдидларнинг олдини олиш омиллари ва амалий ечимлар” мавзуларида бир қатор чиқишлар қилди. Мактабимизнинг расмий сайти ва бошқа ижтимоий тармоқлари орқали тарғибот-ташвиқот ишлари олиб борилди. Шу мавзудаги маънавий тадбирларга кенг ўрин берилди.
Умуман олганда, ушбу конференция исломнинг мунаввар ва эзгу ғояларини тарғиб этиш, соҳадаги долзарб масалаларни атрофлича таҳлил этиш, уламоларнинг якдил фикрини шакллантириши билан аҳамиятли.
Назокат Усмонова,
ЎзА мухбири
***
Shu yilning 15-16 oktyabr kunlari Toshkent va Xiva shaharlarida “Islom – tinchlik va ezgulik” dini mavzusidagi xalqaro konferensiya bo‘lib o‘tadi. Islom dinining pok va ma’rifatga yo‘g‘rilgan, tinchlikparvar g‘oyalarini keng targ‘ib etishda ushbu nufuzli xalqaro konferensiyaning o‘rni va ahamiyati beqiyos.
Konferensiyaning mohiyati, uni yuqori saviyada o‘tkazishga ko‘rilayotgan tayyorgarlik xususida Hadis ilmi maktabi rektori Barat AMONOV bilan suhbatlashdik.
–Poytaxtimizda bo‘lib o‘tadigan “Islom – tinchlik va ezgulik” dini mavzusidagi xalqaro konferensiyaning dolzarbligi, undan kutilayotgan natijalar qanday?
– Sir emas ayni payt dunyoda global voqealar sodir bo‘lmoqda. Notinchlik butun insoniyatning turmush tarziga, iqtisodiy va siyosiy barqarorligiga jiddiy xavf solmoqda. Ayniqsa, axborot maydonida kechayotgan xurujlar, asrlar osha tinch va totuv yashab kelayotgan xalqlar o‘rtasida diniy, milliy va irqiy nizolar keltirib chiqarishga qaratilgan harakatlar avj olmoqda. Jumladan, islom dini va uning muqaddas arkonlariga, mujtahid olimlari-yu, muqaddas kitoblariga hujumlar bo‘layotgani kuzatilmoqda. Mana shunday sharoitda jaholatga qarshi kurashning eng ishonchi vositasi – ma’rifat. Shu sababli davlatimiz rahbari BMT Bosh Assambleyasining 78-sessiyasida so‘zlagan nutqida, dunyo hamjamiyatini global muloqotga chorlab, buyuk olimlarning boy merosini o‘rganish, islomning asl insonparvarlik mohiyatini chuqur ochib berish maqsadida 2024 yil O‘zbekistonda “Islom – tinchlik va ezgulik dini” mavzusida xalqaro konferensiya o‘tkazish tashabbusini ilgari surgan edilar.
Ertaga ana shu xalqaro anjuman poytaxtimizda o‘z ishini boshlaydi. Jahonning qator mamlakatlaridan ko‘plab mutaxassislar, olimlar tashrif buyuradi. Turgan gapki, mehmonlar mavzu doirasida ma’ruzalar tinglash barobarida, Toshkent shahri va Xorazm viloyatida bo‘ladilar. Vatanimizda amalga oshirilayotgan keng qamrovli islohotlar, xususan dinlar ravnaqi yo‘lida olib borilayotgan ijobiy ishlar bilan tanishadi. Bu o‘lkada qadimdan barcha din va konfessiyalar, turfa millat va etnik qatlamlar bahamjihat yashab kelayotganini amalda ko‘rib amin bo‘lishadi. Xalqimizda “Qo‘shningning uyida chiroq yonsa quvon, shu’lasi sening hovlingni ham yoritadi” degan ibratli naql bor. Bu anjuman, unda ishtirok etadigan dunyoning 22 mamlakatidan 70 dan ortiq nufuzli xalqaro tashkilot rahbarlari, din arboblari, muftiylar va taniqli ulamolar orqali butun dunyoga nurafshonlik olib borishidan umidvormiz.
– Davlatimiz rahbari tashabbusi bilan mamlakatimizda Hadis ilmi maktabining tashkil etilishi ma’rifiy islohotlarda muhim qadamlardan biri bo‘ldi, deyish mumkin. Ushbu maktabning faoliyati xususida qisqacha ma’lumot berib o‘tsangiz. Dunyoda bu kabi maktablar bormi?
– To‘g‘ri ta’kidladingiz, davlatimiz rahbarining tashabbusi va 2018 yil 16 apreldagi farmoni bilan tashkil etilgan Hadis ilmi maktabi qulay va shinam binosi, o‘qitish uslubi, zamonaviy o‘quv vositalari bilan jihozlangani, madaniy-ma’rifiy va sport tadbirlarini o‘tkazish imkoniyatlari va boshqa yana qator ijobiy jihatlari bilan turdosh oliy diniy ta’lim muassasalaridan ajralib turadi.
Oliy o‘quv dargohida ta’lim faoliyatini shakllantirishda Misrning “Al Azhar”, Mavritaniyaning “Hadis ilmi mutaxassislarini tayyorlash markazi”, Turkiyaning “Marmara” universiteti va Pokistondagi “Dor ul-ulum” universiteti tajribasi o‘rganilgan.
Maktabning amaldagi o‘quv rejasi dunyoning yigirmaga yaqin nufuzli ulamolari tomonidan e’tirof etilgan. Unda 500 nomdagi 7210 dona kitob sig‘imiga ega axborot resurs markazi, video va audio studiyalar, barcha qulayliklarga ega yotoqxona, sport zal, suzish havzasi va oshxona muntazam faoliyat ko‘rsatadi.
O‘quv jarayoniga yurtimizda qadimdan mavjud madrasalarda qo‘llangan mo‘tabar an’analardan biri – “Xat ul-kutub” uslubi joriy etilgan.
Maktabning ustozlar va talabalar jamoasi har yili Abu Iso at-Termiziyning “Sunani Termiziy”, “Shamoil ul-Muhammadiya”, “Al ilal us-sog‘ir”; Abu Mu’in an-Nasafiyning “Al-aqida an-Nasafiya”; Imom Dorimiyning “Sunani dorimiy” kitoblari xatmini o‘tkazish maqsadida davlatimiz rahbari tomonidan sovg‘a qilingan zamonaviy avtobus vositasida Surxondaryo, Qashqadaryo va Samarqand viloyatidagi allomalarning maqbaralariga safar uyushtiradilar. Talabalarga mazkur asarlarni “ustoz-shogird” an’anasi asosida o‘qib tugatganini tasdiqlovchi ijoza-shahodatnomalari taqdim etiladi. Darvoqe, bu yil ilk qaldirg‘ochlarimiz, dastlabki bitiruvchilarimiz maktabni tugatib mehnat jabhalariga yo‘l olishdi. Shu o‘rinda ulug‘ nemis shoiri Gyotening bir satri yodimga tushdi: “Umid bilan suqilgan tayoq, bir kuni berar meva va yaproq” deb yozadi u “Faust” asarida. Basharti, markaziy Osiyoda yagona bo‘lmish bu o‘quv dargohida tahsil olgan yoshlar orasidan hademay yurtimizda yashab o‘tgan ulug‘ muhaddislarning munosib izdoshlari yetishib chiqishi shubhasiz. Oqqan daryo oqmay qolmas, deb bejizga aytishmagan.
– Hadis ilmi maktabi poytaxtimiz va Xiva shahrida bo‘lib o‘tadigan “Islom – tinchlik va ezgulik” dini mavzusidagi xalqaro konferensiyaga qanday tayyorgarlik ko‘rdi?
– Konferensiyadan ko‘zlangan asosiy maqsad shiddatli globallashuv sharoitida islom dini qadriyatlari, uning tinchlikparvar mohiyatini keng targ‘ib qilish, yoshlarni diniy bag‘rikenglik va umuminsoniy qadriyatlarga hurmat ruhida tarbiyalash, ularda islom diniga yot radikal qarashlarga qarshi murosasizlik tuyg‘usini shakllantirish va bunda O‘zbekiston tajribasini, diniylik va dunyoviylik muvozanatini saqlash yo‘lidagi sa’y-harakatlarini xalqaro jamoatchilikka yetkazishdan iboratdir. Maktabimizning o‘qituvchilar va talabalar jamoasi ham shu nufuzli anjuman arafasida “Islom qadriyatlarini asrab-avaylashda hanafiy-moturidiy ta’limotining o‘rni”, “Globallashuv sharoitida islom: mo‘tadillik va bag‘rikenglik” hamda “Zamonaviy jamiyatda g‘oyaviy tahdidlarning oldini olish omillari va amaliy yechimlar” mavzularida bir qator chiqishlar qildi. Maktabimizning rasmiy sayti va boshqa ijtimoiy tarmoqlari orqali targ‘ibot-tashviqot ishlari olib borildi. Shu mavzudagi ma’naviy tadbirlarga keng o‘rin berildi.
Umuman olganda, ushbu konferensiya islomning munavvar va ezgu g‘oyalarini targ‘ib etish, sohadagi dolzarb masalalarni atroflicha tahlil etish, ulamolarning yakdil fikrini shakllantirishi bilan ahamiyatli.
Nazokat Usmonova,
O‘zA muxbiri