Аллоҳ таоло бутун инсониятни зулмат, жаҳолат, залолатдан фақат илму маърифатгина халос этишни Муҳаммад алайҳиссаломга нозил қилган илк оятларида такрор-такрор таъкидлаб, бундай амр қилади:
“Ўқинг (эй Муҳаммад! Бутун борлиқни) яратган Зот бўлмиш Роббимиз исми билан! (У) инсонни лахта қондан яратди. Ўқинг! Роббимиз эса карамлидир. У инсонга қалам билан (ёзишни ҳам) ўргатди. У инсонга билмаган нарсаларни билдирди” (Алақ сураси, 1-5 оят).
Аллоҳ таоло яна айтади: “Аллоҳ сизлардан иймон келтирган ва илм ато этилган зотларни (баланд) даража (мартаба)ларга кўтарур” (Мужодала сураси, 11-оят).
Аллоҳ таоло илмни қиёматгача бандалар учун маърифатга эришиш, ҳақиқатни топиш, икки дунё саодатига етишиши воситаси қилди. Илмсизлик ва жаҳолат инсониятни тубанликка, ҳалокатга олиб боришини билдирди. Демак, биз эзгуликни жаҳолатдан фарқлаш учун илм излашимиз ва маърифат ҳосил қилишимиз лозим. Инсон ҳаётида билими, маърифати билан жамият аъзолари ўртасида қадр-қимматга эга бўлади. Муқаддас динимизда илмга алоҳида эътибор қаратилган. Қуръони каримда “илм” сўзи бир неча марта зикр этилган. Жумладан, бир ўринда бундай марҳамат қилинади: “Айтинг: “биладиганлар билан билмайдиганлар тенг бўлурми?!” Дарҳақиқат, фақат ақл эгаларигина эслатма олурлар” (Зумар сураси, 9-оят).
Жаноб Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам бу борада марҳамат қилиб айтган ҳадиси мубораклари қиёмат кунига қадар уммати Муҳаммадга номунадир. У зот айтадилар: “Илм ўрганишга интилиш ва уни талаб қилиш ҳар бир мусулмон эркак ва мусулмонга фарздир” (Ибн Можа ривояти).
Аллоҳ таолога беадад ҳамду санолар бўлсинки, жаннатмакон мамлакатимиз ўзининг мустақиллиги, эркинлигига эришди. Жаҳонда шиддатли жараёнлар ва катта сиёсий ўзгаришлар юз бермоқда. Оила, фарзанд тарбияси, ёшларнинг таълим ва тарбияси, уларнинг келажакда баркамол инсон бўлиб етишишлари борасида режа ва қарорлар қабул қилинмоқда.
Таниқли маърифатпарвар Абдулла Авлоний “Тарбия биз учун ё ҳаёт – ё мамот, ё нажот – ё ҳалокат, ё саодат – ё фалокат масаласидир” деган чуқур маъноли сўзлари нақадар ҳақиқат эканини яхши англаймиз.
Ҳазрат Алишер Навоий айтади:
Камол эт, касбким, олам уйидин
Санга фарз ўлмағай, ғамнок чиқмоқ.
Жаҳондин натамом ўтмак биайниҳ
Эрур ҳаммомдин нопок чиқмоқ.
«Оламдан ғамсиз ўтай десанг, илму ҳунар ўрган. Дунё камолотига етмай дунёдан ўтиш, ҳаммомдан тоза бўлмай чиқишнинг худди ўзи», дея таъкидлайди ҳазрат Навоий.
Ҳозирги фаровон, тинч-омон ва тўкин-сочин ҳаётимиз қадрига етмаган айрим ёшлар таълим олиш, ўқиш-ўрганиш, меҳнат кўникмаларини ҳосил қилиш, касб-ҳунар сирларни ўрганиш фурсатини ғанимат билмай, бепарволик қилмоқдалар. Улар олтиндан қиммат вақтларини кўча-куйларда бемақсад юришлар билан бой беришяпти, кунларни мазмунсиз ўтказиб, бегона, ёт ғоялар ортидан эришиб, ёш умрларини ҳазон этмоқдалар. Улуғ аждодларимиз айтишган: «Вақт кескир қилич кабидир, агар сен уни ўз вақтида кесмасанг, у сени кесади».
Шу ўринда муҳтарам ота-оналарга фарзандлари тарбияси ва таълимга жиддий ахамият беришга, уларни ҳар вақт назорат қилиш, мактабдан сўнг албатта бирон-бир машғулот билан шуғулланиш, спорт, уй юмушлари, томорқа ва чорва ҳайвонлари парвариши каби жимоний ишларга жалб қилишлари зарур эканини таъкидлаймиз.
Албатта, ҳар бир ҳалқ ва жамиятнинг юксалиши, гуллаб яшнаши илм биландир. Мана шу қоидага амал қилган ҳолда аждодларимиз ҳар бир асрда илмнинг барча қирраларида юксак кўрсаткичлар билан камолатга эришиб бутун дунёнинг маърифатсевар халқларга устозлик қилганлар. Умид қиламизки, ўша зотларга маскан бўлган юртимиздан уларнинг ҳақиқий давомчилари чиқиб, юртимиз шаънини яна кўкларга кўтаргайлар, инша Аллоҳ.
Бу борада ҳалқимиз ҳамжихалик билан бир ёқадан бош чиқариб, азиз фарзандларимизнинг таълим ва тарбия ишлари билан ўз вақтида машғул бўлсак, албатта бунинг ижобий самараларини Ҳақ таоло ато қилади. Аллоҳ таоло бу улуғ ва савобли амалларни чин ихлос билан адо этишга барчамизни муваффақ айласин!
Абдураҳмон АБДУРАҲМОНОВ,
Олтиариқ тумани «Бирлашган» масжиди имом–хатиби
***
Alloh taolo butun insoniyatni zulmat, jaholat, zalolatdan faqat ilmu ma’rifatgina xalos etishni Muhammad alayhissalomga nozil qilgan ilk oyatlarida takror-takror ta’kidlab, bunday amr qiladi: “O‘qing (ey Muhammad! Butun borliqni) yaratgan Zot bo‘lmish Robbimiz ismi bilan! (U) insonni laxta qondan yaratdi. O‘qing! Robbimiz esa karamlidir. U insonga qalam bilan (yozishni ham) o‘rgatdi. U insonga bilmagan narsalarni bildirdi” (Alaq surasi, 1-5 oyat).
Alloh taolo yana aytadi: “Alloh sizlardan iymon keltirgan va ilm ato etilgan zotlarni (baland) daraja (martaba)larga ko‘tarur” (Mujodala surasi, 11-oyat).
Alloh taolo ilmni qiyomatgacha bandalar uchun ma’rifatga erishish, haqiqatni topish, ikki dunyo saodatiga yetishishi vositasi qildi. Ilmsizlik va jaholat insoniyatni tubanlikka, halokatga olib borishini bildirdi. Demak, biz ezgulikni jaholatdan farqlash uchun ilm izlashimiz va ma’rifat hosil qilishimiz lozim. Inson hayotida bilimi, ma’rifati bilan jamiyat a’zolari o‘rtasida qadr-qimmatga ega bo‘ladi. Muqaddas dinimizda ilmga alohida e’tibor qaratilgan. Qur’oni karimda “ilm” so‘zi bir necha marta zikr etilgan. Jumladan, bir o‘rinda bunday marhamat qilinadi: “Ayting: “biladiganlar bilan bilmaydiganlar teng bo‘lurmi?!” Darhaqiqat, faqat aql egalarigina eslatma olurlar” (Zumar surasi, 9-oyat).
Janob Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam bu borada marhamat qilib aytgan hadisi muboraklari qiyomat kuniga qadar ummati Muhammadga nomunadir. U zot aytadilar: “Ilm o‘rganishga intilish va uni talab qilish har bir musulmon erkak va musulmonga farzdir” (Ibn Moja rivoyati).
Alloh taologa beadad hamdu sanolar bo‘lsinki, jannatmakon mamlakatimiz o‘zining mustaqilligi, erkinligiga erishdi. Jahonda shiddatli jarayonlar va katta siyosiy o‘zgarishlar yuz bermoqda. Oila, farzand tarbiyasi, yoshlarning ta’lim va tarbiyasi, ularning kelajakda barkamol inson bo‘lib yetishishlari borasida reja va qarorlar qabul qilinmoqda.
Taniqli ma’rifatparvar Abdulla Avloniy “Tarbiya biz uchun yo hayot – yo mamot, yo najot – yo halokat, yo saodat – yo falokat masalasidir” degan chuqur ma’noli so‘zlari naqadar haqiqat ekanini yaxshi anglaymiz.
Hazrat Alisher Navoiy aytadi:
Kamol et, kasbkim, olam uyidin
Sanga farz o‘lmag‘ay, g‘amnok chiqmoq.
Jahondin natamom o‘tmak biaynih
Erur hammomdin nopok chiqmoq.
«Olamdan g‘amsiz o‘tay desang, ilmu hunar o‘rgan. Dunyo kamolotiga yetmay dunyodan o‘tish, hammomdan toza bo‘lmay chiqishning xuddi o‘zi», deya ta’kidlaydi hazrat Navoiy.
Hozirgi farovon, tinch-omon va to‘kin-sochin hayotimiz qadriga yetmagan ayrim yoshlar ta’lim olish, o‘qish-o‘rganish, mehnat ko‘nikmalarini hosil qilish, kasb-hunar sirlarni o‘rganish fursatini g‘animat bilmay, beparvolik qilmoqdalar. Ular oltindan qimmat vaqtlarini ko‘cha-kuylarda bemaqsad yurishlar bilan boy berishyapti, kunlarni mazmunsiz o‘tkazib, begona, yot g‘oyalar ortidan erishib, yosh umrlarini hazon etmoqdalar. Ulug‘ ajdodlarimiz aytishgan: «Vaqt keskir qilich kabidir, agar sen uni o‘z vaqtida kesmasang, u seni kesadi».
Shu o‘rinda muhtaram ota-onalarga farzandlari tarbiyasi va ta’limga jiddiy axamiyat berishga, ularni har vaqt nazorat qilish, maktabdan so‘ng albatta biron-bir mashg‘ulot bilan shug‘ullanish, sport, uy yumushlari, tomorqa va chorva hayvonlari parvarishi kabi jimoniy ishlarga jalb qilishlari zarur ekanini ta’kidlaymiz.
Albatta, har bir halq va jamiyatning yuksalishi, gullab yashnashi ilm bilandir. Mana shu qoidaga amal qilgan holda ajdodlarimiz har bir asrda ilmning barcha qirralarida yuksak ko‘rsatkichlar bilan kamolatga erishib butun dunyoning ma’rifatsevar xalqlarga ustozlik qilganlar. Umid qilamizki, o‘sha zotlarga maskan bo‘lgan yurtimizdan ularning haqiqiy davomchilari chiqib, yurtimiz sha’nini yana ko‘klarga ko‘targaylar, insha Alloh.
Bu borada halqimiz hamjixalik bilan bir yoqadan bosh chiqarib, aziz farzandlarimizning ta’lim va tarbiya ishlari bilan o‘z vaqtida mashg‘ul bo‘lsak, albatta buning ijobiy samaralarini Haq taolo ato qiladi. Alloh taolo bu ulug‘ va savobli amallarni chin ixlos bilan ado etishga barchamizni muvaffaq aylasin!
Abdurahmon ABDURAHMONOV,
Oltiariq tumani «Birlashgan» masjidi imom-xatibi
