Кейинги асрларда бутун курраи заминга кенг тарқалган бир иллат бугунги кунда ҳаммамизга ташвиш бўлмоқда. Бу иллат – гиёҳвандлик.
Гиёҳвандлик нафақат бу иллат билан шуғулланувчиларга, балки бутун жамиятга таҳдид солади. Шунинг учун ҳам ҳар йили 26 июн Халқаро гиёҳвандликка қарши кураш куни деб эълон қилинган.
Инсон учун энг бебаҳо бойлик – бу соғлик-саломатликдир. Уни асраш эса ҳар биримизга омонат қилиб берилган. Ислом динида ҳам инсон жони, ақли ва сиҳат-саломатлигини сақлаш, муҳофаза этиш энг муҳим мақсадлардан бўлиб ҳисобланади.
Гиёҳванд моддаларни истеъмол қилиш инсон камолотига, имон-эътиқодига хавф хатар солиш билан бир қаторда мустақил мамлакатимиз ривожланиши ва тараққиётига ҳам ўта салбий таъсир кўрсатади.
Инсоннинг эътиқоди кучли, мустаҳкам бўлиши билан бирга тани, жисми ҳам соғ, чиниққан, ҳар қандай қийинчилик ва машаққатларга бардош бера оладиган бўлмоғи лозим. Бу ҳақда Ҳазрати жаноб Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам шундай дейдилар:
“Кучли, бақувват мўмин киши Аллоҳ наздида кучсиз мўминдан кўра яхшироқ ва севимлироқдир”.
Демак, инсон Аллоҳга маҳбуб бўлиш йўлида сиҳат-саломатлиги ва соғлиғига катта аҳамият бериши ва уни барча зарарли нарсалардан, хусусан гиёҳвандлик, бангилик каби иллатлардан сақламоғи вожибдир. Зеро, Аллоҳ таоло бизларга Ўзининг покиза неъматларини инъом қилиб, ўша покиза неъматлардангина истеъмол қилишга буюрган: “Эй инсонлар! Ердаги нарсалардан покиза ҳалол ҳолатда енглар! Ва Шайтоннинг изларига эргашманглар! Албатта, у сизларга очиқ душмандир”. (Бақара. 168)
Гиёҳвандлик иллати бугунги кунда дунё ҳамжамиятининг долзарб муаммосига айланди. Турли соҳа мутахассислари ушбу ижтимоий муаммо бўйича иш олиб бормоқдалар. Гиёҳвандликка қарши курашиш юзасидан маҳаллий ва халқаро ташкилотларнинг барчаси инсониятни, хусусан ёш авлодни бу хатарли балодан сақлаб қолиш ташвишида кенг кўламли ишларни амалга ошириб келмоқда. Дарҳақиқат, бугунги кунда гиёҳвандликка қарши курашиш ҳар биримизнинг вазифамиздир.
Гиёҳвандликнинг кишилар соғлиғига, оилаларга, иқтисодга, одоб-аҳлоққа, умуман инсон ҳаётининг барча соҳаларига солаётган таҳдиди кун сайин, соат сайин ортиб бормоқда.
Аллоҳ таоло бу ҳақда барчаларимизни огоҳлантириб, айтади: “…Ўз қўлларингиз билан ўзларингизни ҳалокатга ташламангиз!” (Бақара. 195)
“Ўзингизни ўзингиз ўлдирманг. Албатта, Аллоҳ сизларга раҳмлидир”. (Нисо. 29)
Динимиз таълимотларида инсон ҳаёти, соғлиғига зарар берадиган, ақл-ҳушини карахт қиладиган ҳар қандай гиёҳванд модда у қандай кўринишда бўлишидан қатъий назар, зарарли деб ҳисобланади.
Гиёҳвандлик ёки бангиликнинг бошланиши ва келиб чиқишига сабаб бўлган омиллар ҳақида тўхталганда қуйидагиларга эътибор қилиш лозим:
Биринчидан: гиёҳванд моддаларга мойиллик, унга ўрганиб қолишликда шахснинг ҳолатлари аҳамиятликдир. Масалан, тажанглик, асабий ҳолатлари, ўзини назорат қила олмаслиги, иродасизлиги, ўз талабини қондира олмаслик, баъзи ҳаётий қийинчиликларга бардош бера олмаслик.
Иккинчидан: ёш авлодни келгусидаги жисмоний ва маънавий шаклланиши, асосан оиладаги муҳит, ота-онасининг кимлиги, оилада қандай ўрин эгаллашига, эр-хотиннинг ўзаро муомаласига, фарзандининг ҳар томонлама шаклланишида улар олиб бораётган тарбиявий ишларга боғлиқ.
Учинчидан: ҳаёт шуни кўрсатадики, ёш авлоднинг камол топишида, маълум бир фойдали яхши ёки ёмон йўлга киришида атроф теваракдаги ўртоқлари, ошна-оғайнилари, айниқса ўша муҳитдаги ўртоқларининг таъсири каттадир.
Шунинг учун оилада, ёшларнинг тарбиясида ҳамма вақт уларни қаерда ва кимлар билан биргаликда бўлишлари, нима иш билан машғул эканлари, қандай ўртоқлари борлигини назорат қилиш жуда муҳимдир.
Инсон ҳаёти, ёш авлод келажагига раҳна солиши мумкин бўлган гиёҳвандлик-бангиликка қарши курашиш мустақил юртимизнинг ҳар бир фуқароси, қолаверса, ҳар биримизнинг муҳим вазифаларимиздан бўлиб ҳисобланади. Зеро, жамият ҳаётидаги мавжуд ҳар қандай зарарли иллатни йўқ қилиш ва унинг олдини олиш ҳар биримизнинг вазифамиз, шарафли бурчимиздир.
Муҳаммад Ибрагимов,
Наманган шаҳар “Исмоил Махдум” жоме
масжиди имом хатиби
***
Keyingi asrlarda butun kurrai zaminga keng tarqalgan bir illat bugungi kunda hammamizga tashvish bo‘lmoqda. Bu illat – giyohvandlik.
Giyohvandlik nafaqat bu illat bilan shug‘ullanuvchilarga, balki butun jamiyatga tahdid soladi. Shuning uchun ham har yili 26 iyun Xalqaro giyohvandlikka qarshi kurash kuni deb e’lon qilingan.
Inson uchun eng bebaho boylik – bu sog‘lik-salomatlikdir. Uni asrash esa har birimizga omonat qilib berilgan. Islom dinida ham inson joni, aqli va sihat-salomatligini saqlash, muhofaza etish eng muhim maqsadlardan bo‘lib hisoblanadi.
Giyohvand moddalarni iste’mol qilish inson kamolotiga, imon-e’tiqodiga xavf xatar solish bilan bir qatorda mustaqil mamlakatimiz rivojlanishi va taraqqiyotiga ham o‘ta salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
Insonning e’tiqodi kuchli, mustahkam bo‘lishi bilan birga tani, jismi ham sog‘, chiniqqan, har qanday qiyinchilik va mashaqqatlarga bardosh bera oladigan bo‘lmog‘i lozim. Bu haqda Hazrati janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallam shunday deydilar:
“Kuchli, baquvvat mo‘min kishi Alloh nazdida kuchsiz mo‘mindan ko‘ra yaxshiroq va sevimliroqdir”.
Demak, inson Allohga mahbub bo‘lish yo‘lida sihat-salomatligi va sog‘lig‘iga katta ahamiyat berishi va uni barcha zararli narsalardan, xususan giyohvandlik, bangilik kabi illatlardan saqlamog‘i vojibdir. Zero, Alloh taolo bizlarga O‘zining pokiza ne’matlarini in’om qilib, o‘sha pokiza ne’matlardangina iste’mol qilishga buyurgan: “Ey insonlar! Yerdagi narsalardan pokiza halol holatda yenglar! Va Shaytonning izlariga ergashmanglar! Albatta, u sizlarga ochiq dushmandir”. (Baqara. 168)
Giyohvandlik illati bugungi kunda dunyo hamjamiyatining dolzarb muammosiga aylandi. Turli soha mutaxassislari ushbu ijtimoiy muammo bo‘yicha ish olib bormoqdalar. Giyohvandlikka qarshi kurashish yuzasidan mahalliy va xalqaro tashkilotlarning barchasi insoniyatni, xususan yosh avlodni bu xatarli balodan saqlab qolish tashvishida keng ko‘lamli ishlarni amalga oshirib kelmoqda. Darhaqiqat, bugungi kunda giyohvandlikka qarshi kurashish har birimizning vazifamizdir.
Giyohvandlikning kishilar sog‘lig‘iga, oilalarga, iqtisodga, odob-ahloqqa, umuman inson hayotining barcha sohalariga solayotgan tahdidi kun sayin, soat sayin ortib bormoqda.
Alloh taolo bu haqda barchalarimizni ogohlantirib, aytadi: “…O‘z qo‘llaringiz bilan o‘zlaringizni halokatga tashlamangiz!” (Baqara. 195)
“O‘zingizni o‘zingiz o‘ldirmang. Albatta, Alloh sizlarga rahmlidir”. (Niso. 29)
Dinimiz ta’limotlarida inson hayoti, sog‘lig‘iga zarar beradigan, aql-hushini karaxt qiladigan har qanday giyohvand modda u qanday ko‘rinishda bo‘lishidan qat’iy nazar, zararli deb hisoblanadi.
Giyohvandlik yoki bangilikning boshlanishi va kelib chiqishiga sabab bo‘lgan omillar haqida to‘xtalganda quyidagilarga e’tibor qilish lozim:
Birinchidan: giyohvand moddalarga moyillik, unga o‘rganib qolishlikda shaxsning holatlari ahamiyatlikdir. Masalan, tajanglik, asabiy holatlari, o‘zini nazorat qila olmasligi, irodasizligi, o‘z talabini qondira olmaslik, ba’zi hayotiy qiyinchiliklarga bardosh bera olmaslik.
Ikkinchidan: yosh avlodni kelgusidagi jismoniy va ma’naviy shakllanishi, asosan oiladagi muhit, ota-onasining kimligi, oilada qanday o‘rin egallashiga, er-xotinning o‘zaro muomalasiga, farzandining har tomonlama shakllanishida ular olib borayotgan tarbiyaviy ishlarga bog‘liq.
Uchinchidan: hayot shuni ko‘rsatadiki, yosh avlodning kamol topishida, ma’lum bir foydali yaxshi yoki yomon yo‘lga kirishida atrof tevarakdagi o‘rtoqlari, oshna-og‘aynilari, ayniqsa o‘sha muhitdagi o‘rtoqlarining ta’siri kattadir.
Shuning uchun oilada, yoshlarning tarbiyasida hamma vaqt ularni qayerda va kimlar bilan birgalikda bo‘lishlari, nima ish bilan mashg‘ul ekanlari, qanday o‘rtoqlari borligini nazorat qilish juda muhimdir.
Inson hayoti, yosh avlod kelajagiga rahna solishi mumkin bo‘lgan giyohvandlik-bangilikka qarshi kurashish mustaqil yurtimizning har bir fuqarosi, qolaversa, har birimizning muhim vazifalarimizdan bo‘lib hisoblanadi. Zero, jamiyat hayotidagi mavjud har qanday zararli illatni yo‘q qilish va uning oldini olish har birimizning vazifamiz, sharafli burchimizdir.
Muhammad Ibragimov,
Namangan shahar “Ismoil Maxdum” jome
masjidi imom xatibi
