Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Замонамиз муҳаддисларидан бири – Шайх Муҳаммад Аввома Суриянинг Ҳалаб шаҳрида ҳижрий 1385 (милодий 1939) йили таваллуд топган.
Илм талабини 12 ёшида бошлаб, шайх Абдуллоҳ Сирожиддин ва Абдулфаттоҳ Абу Ғудда каби олимларни маҳкам тутди.
Шайх Муҳаммад Аввома таълим муассасаларини битирганидан сўнг ҳам асло устозларидан узилмаган, илмий масалаларда доимо улар билан маслаҳатлашиб, насиҳат ва кўрсатмаларини олиб турган. Устози шайх Абдуллоҳ Сирожиддин билан 50 йил, шайх Абдулфаттоҳ Абу Ғудда билан 45 йил давомида вафотларига қадар доимий алоқада бўлиб, дуоларини олиб турган.
Сўнг Дамашқ университетининг Шариат факультетига ўқишга кириб, аввал ўқиган илмларини мустаҳкамлаб, замонавий илмлардан ҳам баҳраманд бўлди.
Аллоҳнинг фазли ва марҳамати ила у кишининг истеъдоди тенгдошлари орасида эрта намоён бўлиб, юксак натижаларга эришди. Шу туфайли ҳали ёш бўлишига қарамай, устозлари ва катта олимлар дарс берадиган ўша даврдаги Ҳалабнинг энг катта масжидларидан бирида устоз ва шайхлари билан бир қаторда дарс бериш бахтига мушарраф бўлди.
Шайх Муҳаммад Аввома 1980 йили Мадинаи мунавварага бориб, Мадина Ислом университети қошида илмий тадқиқот марказига асос солди. Кейинчалик бу марказни тарк этиб, 1986 йили ўзи Ислом меросини таҳқиқ қилиш марказини таъсис қилди. Бу марказни айни дамда у кишининг ўғли доктор Муҳйиддин бошқариб келмоқда.
Шайх ақида, фиқҳ, усул, араб тили ва тарожим каби илмларни жамлаган етук олимлардан саналади. Асосий илмий фаолияти эса, ҳадис илмлари билан боғлиқ. Қўлёзмалар таҳқиқи билан ҳам Ислом дунёсида машҳур.
Фазилатли шайх, аллома Муҳаммад Саъид Тантовий у кишининг устозлари табақасидан саналса-да, Муҳаммад Аввома ҳақида: “Ер юзида таҳқиқ илмини у кишидан яхшироқ биладиган одамни билмайман”, деб эътироф этган.
Шайх Муҳаммад Аввома ҳафизаҳуллоҳнинг кўплаб китоб, рисола ва таҳқиқ ишлари чоп этилган. Жумладан, Имом Ибн Абу Шайбанинг 26 жилдлик “Мусаннаф”, Имом Абу Довуднинг 6 жилдлик “Сунан”, Имом Заҳабийнинг 6 жилдлик “Кошиф” китоблари таҳқиқи шулар жумласидан.
Олимнинг “Фақиҳ имомлар ихтилофида ҳадиси шарифнинг ўрни” номли китоби Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф ҳазратлари томонидан ўзбек тилига ўгирилган. Қолаверса, бу китоб дунёнинг бир неча тилларига ҳам таржима қилинган ва қатор таълим муассасаларида дарслик сифатида ўқитилади.
Шайх Муҳаммад Аввома ҳаёти ва унинг илмий асарлари ҳақида Ҳиндистон, Покистон, Бангладеш, Малайзия, Туркия, Иордания ва Судан каби мамлакатларда қатор илмий ишлар олиб борилмоқда, рисолалар ёзилмоқда.
Ана шундай улуғ аллома – Шайх Аввома бошчилигидаги азиз меҳмонлар илк бор 2018 йил юртимизга ташриф буюрган эди. Дастлаб ҳадис илмининг султони Имом Бухорий ёдгорлик мажмуасини, сўнгра Шоҳи Зинда, Абу Мансур Мотуридий раҳматуллоҳи алайҳ, Имом Доримий, буюк олим Абул Фазл Бакр ибн Муҳаммад Зарангари, Қаффол Шоший каби алломалар қўним топган масканларни зиёрат қилиб, бир қанча ҳадисларни шарҳлаб берганди.
Ушбу ташрифда Шайх Муҳаммад Аввомага ҳамроҳлик қилган фарзанди Туркиянинг Ибн Халдун университети профессори, доктор Муҳиддин ибн Муҳаммад Аввома сафар давомида олган таассуротларининг барчасини бир китобга жамлаб, “Саййидим қиблагоҳим аллома имомнинг хизматида Ўзбекистонга саёҳат” (رحلة أوزبكستان بخدمة سيدي الوالد العلامة الإمام) китобини таълиф этди.
Асар 2023 йил Саудия Арабистони Подшоҳлиги Жидда шаҳридаги “Дарул минҳажи лин нашри ват тавзиъи” ва Мадинаи мунавварадаги “Дарул йусри лин нашри” босмахоналарида чоп этилган.
Ушбу китоб уламолар юрти бўлган – Ўзбекистонни дунё ҳамжамиятига янада танитиш мақсадида таълиф этилган асардир.
Муаллиф китобнинг муқаддимасида “Ушбу китоб Бухорий юрти (Ўзбекистон)га саёҳатим ҳақидаги саҳифалар бўлиб, жуда кўплаб муҳиблар унга интизорлиги, ўта зарурлиги ва улкан илмий аҳамиятга эга экани сабабли тезроқ нашр этишган шошдим”, деб ёзади.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Матбуот хизмати
***
Bismillahir Rohmanir Rohiym
Zamonamiz muhaddislaridan biri – Shayx Muhammad Avvoma Suriyaning Halab shahrida hijriy 1385 (milodiy 1939) yili tavallud topgan.
Ilm talabini 12 yoshida boshlab, shayx Abdulloh Sirojiddin va Abdulfattoh Abu G‘udda kabi olimlarni mahkam tutdi.
Shayx Muhammad Avvoma ta’lim muassasalarini bitirganidan so‘ng ham aslo ustozlaridan uzilmagan, ilmiy masalalarda doimo ular bilan maslahatlashib, nasihat va ko‘rsatmalarini olib turgan. Ustozi shayx Abdulloh Sirojiddin bilan 50 yil, shayx Abdulfattoh Abu G‘udda bilan 45 yil davomida vafotlariga qadar doimiy aloqada bo‘lib, duolarini olib turgan.
So‘ng Damashq universitetining Shariat fakultetiga o‘qishga kirib, avval o‘qigan ilmlarini mustahkamlab, zamonaviy ilmlardan ham bahramand bo‘ldi.
Allohning fazli va marhamati ila u kishining iste’dodi tengdoshlari orasida erta namoyon bo‘lib, yuksak natijalarga erishdi. Shu tufayli hali yosh bo‘lishiga qaramay, ustozlari va katta olimlar dars beradigan o‘sha davrdagi Halabning eng katta masjidlaridan birida ustoz va shayxlari bilan bir qatorda dars berish baxtiga musharraf bo‘ldi.
Shayx Muhammad Avvoma 1980 yili Madinai munavvaraga borib, Madina Islom universiteti qoshida ilmiy tadqiqot markaziga asos soldi. Keyinchalik bu markazni tark etib, 1986 yili o‘zi Islom merosini tahqiq qilish markazini ta’sis qildi. Bu markazni ayni damda u kishining o‘g‘li doktor Muhyiddin boshqarib kelmoqda.
Shayx aqida, fiqh, usul, arab tili va tarojim kabi ilmlarni jamlagan yetuk olimlardan sanaladi. Asosiy ilmiy faoliyati esa, hadis ilmlari bilan bog‘liq. Qo‘lyozmalar tahqiqi bilan ham Islom dunyosida mashhur.
Fazilatli shayx, alloma Muhammad Sa’id Tantoviy u kishining ustozlari tabaqasidan sanalsa-da, Muhammad Avvoma haqida: “Yer yuzida tahqiq ilmini u kishidan yaxshiroq biladigan odamni bilmayman”, deb e’tirof etgan.
Shayx Muhammad Avvoma hafizahullohning ko‘plab kitob, risola va tahqiq ishlari chop etilgan. Jumladan, Imom Ibn Abu Shaybaning 26 jildlik “Musannaf”, Imom Abu Dovudning 6 jildlik “Sunan”, Imom Zahabiyning 6 jildlik “Koshif” kitoblari tahqiqi shular jumlasidan.
Olimning “Faqih imomlar ixtilofida hadisi sharifning o‘rni” nomli kitobi Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf hazratlari tomonidan o‘zbek tiliga o‘girilgan. Qolaversa, bu kitob dunyoning bir necha tillariga ham tarjima qilingan va qator ta’lim muassasalarida darslik sifatida o‘qitiladi.
Shayx Muhammad Avvoma hayoti va uning ilmiy asarlari haqida Hindiston, Pokiston, Bangladesh, Malayziya, Turkiya, Iordaniya va Sudan kabi mamlakatlarda qator ilmiy ishlar olib borilmoqda, risolalar yozilmoqda.
Ana shunday ulug‘ alloma – Shayx Avvoma boshchiligidagi aziz mehmonlar ilk bor 2018 yil yurtimizga tashrif buyurgan edi. Dastlab hadis ilmining sultoni Imom Buxoriy yodgorlik majmuasini, so‘ngra Shohi Zinda, Abu Mansur Moturidiy rahmatullohi alayh, Imom Dorimiy, buyuk olim Abul Fazl Bakr ibn Muhammad Zarangari, Qaffol Shoshiy kabi allomalar qo‘nim topgan maskanlarni ziyorat qilib, bir qancha hadislarni sharhlab bergandi.
Ushbu tashrifda Shayx Muhammad Avvomaga hamrohlik qilgan farzandi Turkiyaning Ibn Xaldun universiteti professori, doktor Muhiddin ibn Muhammad Avvoma safar davomida olgan taassurotlarining barchasini bir kitobga jamlab, “Sayyidim qiblagohim alloma imomning xizmatida O‘zbekistonga sayohat” (رحلة أوزبكستان بخدمة سيدي الوالد العلامة الإمام) kitobini ta’lif etdi.
Asar 2023 yil Saudiya Arabistoni Podshohligi Jidda shahridagi “Darul minhaji lin nashri vat tavzi’i” va Madinai munavvaradagi “Darul yusri lin nashri” bosmaxonalarida chop etilgan.
Ushbu kitob ulamolar yurti bo‘lgan – O‘zbekistonni dunyo hamjamiyatiga yanada tanitish maqsadida ta’lif etilgan asardir.
Muallif kitobning muqaddimasida “Ushbu kitob Buxoriy yurti (O‘zbekiston)ga sayohatim haqidagi sahifalar bo‘lib, juda ko‘plab muhiblar unga intizorligi, o‘ta zarurligi va ulkan ilmiy ahamiyatga ega ekani sababli tezroq nashr etishgan shoshdim”, deb yozadi.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Matbuot xizmati