Одобнинг асли – ўзини нуқсонли, бошқани – комил кўрмоқликдир.
Одоби кам бўлган – ўзини комил, бошқаларни – нуқсонли кўради.
Банда шу тўрт нарса билан юксалади:
– илм;
– одоб;
– омонат;
– иффат.
Одоби йўқнинг – илми, сабри йўқнинг – динга боғлиқлиги, тақвоси йўқнинг – Аллоҳга яқинлиги йўқдир.
(Ҳасан Басрий раҳматуллоҳи алайҳ).
Жаноби Пайғамбаримиз Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам марҳамат қилдилар:
-
«Ким биродарининг мактубига унинг изнисиз назар солса, худди дўзах оташига назар солгандек бўлади» (Имом Абу Довуд ривоятлари);
-
«Ким бир қавмнинг ҳовлисига уларнинг изнисиз қараса, бас, улар унинг кўзини ўйиб олсалар, хун тўламайдилар» (Имом Абу Довуд ривоятлари).
ЭНГ АВВАЛО, УНУТМАСЛИК ЛОЗИМКИ:
-
телефон орқали биз гаплашаётган ҳам – одам;
-
рўпарамиздаги одам билан мулоқот қилганда, нималарга эътибор қаратсак,
телефонда сўзлашишда ҳам шуларни инобатга олиш лозим:
1) аввало бошқа телефонга эгасининг рухсатисиз мутлақо тегилмайди;
2) агар эгаси рухсат бермаса, бошқа телефонни “Смс”, “Имена”, “Контакты” ва бошқа жойларини ўқимаслик ва қарамаслик;
3) беҳуда, манфаати йўқ, динимиз қайтарган нарсаларни ёздирмаслик, эшитмаслик ва кўрмаслик;
4) шариат ҳукмларига, миллий қадриятларимизга ва давлат қонунларига зид нарсаларни ёздирмаслик, эшитмаслик ва кўрмаслик;
5) нохуш, кўнгилни хира қиладиган, асабга тегадиган ва инсон руҳиятига салбий таъсир этадиган воқеа-ҳодисаларни телефонда тасвирга олмаслик ёки овозини ёзмаслик ва уларни тарқатмаслик;
6) катта-кичик мажлислар, турли хил йиғин-йиғилишлар, ўзаро суҳбатлар ва турли мулоқотларни мажлис-йиғин раислари, суҳбатдошларнинг рухсатларисиз телефонга ёзиб олинмайди;
7) бировнинг гаплашганини эшитмаслик ва пойламаслик;
8) бошқага қўнғироқ қилаётган одам кун ва кечанинг соатларини инобатга олиб, бемаҳалда ва ноўрин қўнғироқ қилмаслик;
9) бошқага қўнғироқ қилганда ҳар бир телефон қилишни орасида 4 ракат суннат намозни вақти ўтгандан сўнг лозим бўлса, яна бир бор телефон қилинади. Шу тартибда 3 марта телефон қилинганда ҳам жавоб бўлмаса, такроран қилинмайди. Агар етказилмоқчи бўлган хабар тезкор, ўта муҳим, жуда ҳам зарур бўлса, ёзма шаклда юборилади;
10) суҳбатдош одам телефонни ўчирмаган бўлса, қизиқиб эшитиб турмасдан, дарҳол телефонни ўчириш;
11) ҳаммом, ҳожатхона жойларда телефонда гаплашилмайди;
12) транспорт воситаларини бошқариб кетаётган одам имкон қадар телефонни ишлатмаслик;
13) суҳбатдош одамни телефонда вақтини кўп олмаслик;
14) бизга телефон қилинган пайтда, ёнимиздагилардан изн, рухсат сўраб, телефонга жавоб берилади, агар зарур бўлса;
15) телефонга келган қўнғирок, хабар (хат, савол, табрик ва ҳоказо)ларга ўз вақтида жавоб қайтараолмаган одам, кейинроқ албатта муносиб жавоб қайтариш;
16) телефонга келган хабар (хат, савол, табрик ва ҳоказо)ларни жавобсиз қолдирмасдан, имкон бўлганда муносиб жавоб қайтариш;
17) телефонга келадиган ҳар қандай ёқимсиз гап-сўз, хабар (хат, қўнғирок, савол ва ҳоказо)ларга ўзимизни ҳам, суҳбатдошни ҳам, бошқаларни ҳам асабларини бузмасдан, хушмуомала билан ўзимизга ҳам, суҳбатдошга ҳам, бошқаларга ҳам ёқимли жавоб қайтарилади;
18) суҳбатдошлар ва бошқа одамлар олдида телефон ўйнамаслик, айниқса ота-она, устоз, раҳбар, ўзидан ёши катта, улуғ инсон, табаррук одамлар олдиларида. Чунки бундай қилиш – суҳбатдошга нисбатан ҳурматсизлик, менсимаслик ҳисобланади. Агар зарурат туғилиб қолса, суҳбатдошга узрини айтиб, рухсат сўраб телефон билан машғул бўлинади;
19) биринчи телефон қилаётган одам: «Ким бу?» демаслик. Балки аввал салом бериб, ўзини таништириб, керакли одамни сўралади;
20) ота-онасининг телефонини ўзиникидан яхшироқ ва зўрроқ телефон қилиб беришлик;
21) ука-сингилларига ҳам телефон олиб беришлик;
22) ака-опаларининг телефон сотиб олишга имконлари бўлмаса, уларга ҳам телефон олиб беришлик; аҳли аёлига ҳам телефон олиб берилади;
23) ота-она, ука-сингил, имконияти камроқ ака-опа ҳамда аҳли аёлининг телефон алоқаларининг пулларини тўлаб туришлик;
24) «Ало?», «Hello?», «Ҳа?», «Алё?», «Да?» сўзлари билан бирга «Лаббай?», «Эшитаман?», «Ассалому алайкум!», «Қулоғим сизда?», «Нима хизмат?» каби миллий қадриятларимизга хос ва мос иборалар бор эканлигини унутмаслик;
25) телефон орқали суҳбат тугаганда, телефонни дарҳол ўчирмасдан, балки суҳбатдош билан хайрлашиб, унга яхши тилаклар тилагандан сўнг телефонни ўчириш мумкин;
26) ота-она, устоз, раҳбар, ўзидан ёши катта, улуғ инсон, табаррук одамлар билан телефонда сўзлашганда ҳам, ўрнидан туриб сўзлашилади;
27) ота-она, устоз, раҳбар, ўзидан ёши катта, улуғ инсон, табаррук одамлар билан телефонда сўзлашганда ҳам, биринчи бўлиб салом берилади;
28) ота-она, устоз, раҳбар, ўзидан ёши катта, улуғ инсон, табаррук одамларга телефон қилганда, улар сўрашларидан олдин ўзининг кимлиги (исми, лавозими)ни айтиб таништирилади;
29) телефон қилганда суҳбатдошнинг вақтини олмаётганлигини сўраб, узр сўрашлик;
30) телефон орқали суҳбат тугагандан сўнг ота-она, устоз, раҳбар, ўзидан ёши катта, улуғ инсон, табаррук одамлардан олдин телефонини ўчирмаслик;
31) телефон қилинган одам телефонни биринчи бўлиб ўчирмайди;
32) ота-она, устоз, раҳбар, ўзидан ёши катта, улуғ инсон, табаррук одамларга гудок ташламаслик;
33) агар улар шундай қилган бўлишса, дарҳол уларга қайта телефон қилиш;
34) суҳбатдошнинг рухсатисиз бошқаларга эшитиладиган даражада телефонни овозини баланд қилмаслик;
35) телефонда гаплашиб турган пайтда мабодо алоқа узилиб қолса, биринчи бўлиб телефон қилган одам қайтадан телефон қилиши лозим;
36) телефонда гаплашиб турган пайтда мабодо ота-она, устоз, раҳбар, ўзидан ёши катта, улуғ инсон, табаррук одамлар телефон қилиб қолишса, сўзлашиб турган одамдан узр сўраб, дарҳол уларга жавоб берилади;
37) ота-она, устоз, раҳбар, ўзидан ёши катта, улуғ инсон, табаррук одамларга телефон қилганда, мабодо алоқа узилиб қолса, биринчи бўлиб ўзимиз қайтадан телефон қилишимиз лозим;
38) суҳбатдошнинг шахсий маълумот (расм, видео, телефон рақам, овозли гап-сўзлари, смс ва ҳоказо)ларини унинг рухсатисиз бошқаларга кўрсатмаслик, бермаслик ва юбормаслик;
39) суҳбатдош билан телефон орқали мулоқотни телефонда ёзиб олиш учун суҳбатдошнинг розилиги олинади; агар рухсат бермаса, ёзиб олинмайди;
40) бир киши билан бирга сурат ё видеога тушмоқчи бўлган одам, олдин у кишидан изн сўраб, рухсати олинади; агар рухсат бермаса, сурат ё видеога тушмаслик;
41) бир кишини сурат ё видеога олмоқчи бўлган одам ҳам, олдин у кишидан изн сўраб, рухсати олинади; агар рухсат бермаса, сурат ё видеога олмаслик;
42) телефон орқали кўриб гаплашиш учун аввал суҳбатдошнинг олдидан ўтиб, унинг розилиги олинади; агар рухсат бермаса, кўриб гаплашмаслик;
43) телефон орқали кўришиб гаплашиш учун суҳбатдошнинг розилигини олишда унга гаплашмоқчи бўлган одамнинг ҳузурида кимлар мавжуд эканлигини ҳам огоҳлантириб қўйилади;
44) агар суҳбатдош томонидан телефон орқали кўришиб гаплашишга истак билдирилмаса, бундан асло хафа бўлмаслик;
45) агар ота-она, устоз, раҳбар, ўзидан ёши катта, улуғ инсон, табаррук одамлар билан телефон орқали кўриб гаплашиш зарурияти бўлсагина, шунда ҳам фақат уларнинг ижозатлари билангина кўришиб гаплашиш учун телефон қилиш мумкин;
46) ота-она, устоз, раҳбар, ўзидан ёши катта, улуғ инсон, табаррук одамларнинг рухсатларини олишда уларга ҳам гаплашмоқчи бўлган одамнинг ҳузурида кимлар мавжуд эканлигини билдириб қўйилади;
47) агар ота-она, устоз, раҳбар, ўзидан ёши катта, улуғ инсон, табаррук одамлар томонларидан телефон орқали кўришиб гаплашишга хоҳиш билдирилмаса, улардан узр сўралади;
48) ота-она, устоз, раҳбар, ўзидан ёши катта, улуғ инсон, табаррук одамлар билан сўзлашганда, уларнинг ҳурматларини билиб, вақтларини ортиқча олмаслик;
49) ота-она, устоз, раҳбар, ўзидан ёши катта, улуғ инсон, табаррук одамлар телефон қилган бўлишса, ўз вақтида телефонни ололмаган одам, дарҳол узр сўраб қайта телефон қилади;
50) сиз телефон қилган вақтда ҳам бошқалар ололмаган бўлсалар, улардан асло хафа бўлмаслик;
51) жамоат жой (касалхона, мажлис, масжид, маърака-маросим, таъзия, ишхона, самолёт, поезд, автобус, автомобиль, такси ва ҳоказо)ларда бўлганда телефон овозини ўчириб қўйилади;
52) ота-она, устоз, раҳбар, ўзидан ёши катта, улуғ инсон, табаррук одамлар билан телефонсиз сўзлашганда, телефон овозини ҳам ўчириб қўйилади;
53) ота-она, устоз, раҳбар, ўзидан ёши катта, улуғ инсон, табаррук одамлар телефон қилиб қолишса, ёнимиздагилардан узр сўраб, ким телефон қилаётганини айтиб, дарҳол телефонга жавоб берилади;
54) жамоат жой (касалхона, мажлис, масжид, маърака-маросим, таъзия, ишхона, самолёт, поезд, автобус, автомобиль, такси ва ҳоказо)ларда бўлганда телефонда гапириш тўғри келса ҳам, паст овоз билан сўзлашилади;
55) жамоат жойларда бўлганда, шу ердагилардан изн, рухсат сўраб телефонга жавоб бериш; агар зарур бўлса, овоз орқали ёки ёзма равишда;
56) зарур бўлган ҳолатлар: ота-она, устоз, раҳбар, ўзидан ёши катта, улуғ инсон, табаррук одамлар телефон қилганларида ёки тезкор ҳолатли иш содир бўлганда ва ҳоказо;
57) телефонга жавоб берса ҳам, четроқга чиқиб, овози пастроқ ҳолда жавоб бериш;
58) ота-она, устоз, раҳбар, ўзидан ёши катта, улуғ инсон, табаррук одамлар билан сўзлашиб турганда, шулардан бирорталари телефон қилиб қолсалар, ким телефон қилаётганини айтиб, рухсат сўралади; рухсат берсаларгина гапиришлик;
59) бирор узун мавзу хусусида гаплашмоқчи бўлган одам, аввал суҳбатдошдан рухсат сўрайди; агар маъқул бўлса, гаплашиш мумкин. Акс ҳолда, гапни қисқа қилиш зарур. Чунки суҳбатдош бемалол гаплашадиган ҳолатда бўлмаслиги ҳам мумкин;
60) йўл ҳаракати (пиёда, транспорт воситаси)да бўлганда имкон қадар қулоқчин (наушник)лардан умуман фойдаланмаслик, зеро атрофдаги (одамлар, турли хил вазият) ҳолатларда жиддий нохуш, кўнгилни хира қиладиган, асабга тегадиган ва инсон руҳиятига салбий таъсир этадиган воқеа-ҳодисаларга сабаб бўлиб қолиши мумкин.
Муқаддас Ислом динимизни пок сақлаш, уни турли хил ғаразли хуруж ва ҳамлалардан, туҳмат ва бўҳтонлардан ҳимоя қилиш, унинг асл моҳиятини ўниб-ўсиб келаётган ёш авлодимизга тўғри тушунтириш, Ислом маданиятининг эзгу ғояларини кенг тарғиб этиш – ҳар бир (!) ОТА УЧУН, ҳар бир (!) ОНА УЧУН бугунги XXI аср замонасида ЭНГ КАТТА вазифа!
Иброҳимжон домла Иномов
* * *
Odobi kam bo‘lgan – o‘zini komil, boshqalarni – nuqsonli ko‘radi.
– ilm;
– odob;
– omonat;
– iffat.
«Kim bir qavmning hovlisiga ularning iznisiz qarasa, bas, ular uning ko‘zini o‘yib olsalar, xun to‘lamaydilar» (Imom Abu Dovud rivoyatlari).
ENG AVVALO, UNUTMASLIK LOZIMKI:
telefon orqali biz gaplashayotgan ham – odam; ro‘paramizdagi odam bilan muloqot qilganda, nimalarga e’tibor qaratsak,
telefonda soʻzlashishda ham shularni inobatga olish lozim:
1) avvalo boshqa telefonga egasining ruxsatisiz mutlaqo tegilmaydi;
2) agar egasi ruxsat bermasa, boshqa telefonni “Sms”, “Imena”, “Kontakti” va boshqa joylarini oʻqimaslik va qaramaslik;
3) behuda, manfaati yoʻq, dinimiz qaytargan narsalarni yozdirmaslik, eshitmaslik va koʻrmaslik;
4) shariat hukmlariga, milliy qadriyatlarimizga va davlat qonunlariga zid narsalarni yozdirmaslik, eshitmaslik va koʻrmaslik;
5) noxush, koʻngilni xira qiladigan, asabga tegadigan va inson ruhiyatiga salbiy ta’sir etadigan voqea-hodisalarni telefonda tasvirga olmaslik yoki ovozini yozmaslik va ularni tarqatmaslik;
6) katta-kichik majlislar, turli xil yigʻin-yigʻilishlar, oʻzaro suhbatlar va turli muloqotlarni majlis-yigʻin raislari, suhbatdoshlarning ruxsatlarisiz telefonga yozib olinmaydi;
7) birovning gaplashganini eshitmaslik va poylamaslik;
8) boshqaga qoʻngʻiroq qilayotgan odam kun va kechaning soatlarini inobatga olib, bemahalda va nooʻrin qoʻngʻiroq qilmaslik;
9) boshqaga qoʻngʻiroq qilganda har bir telefon qilishni orasida 4 rakat sunnat namozni vaqti oʻtgandan soʻng lozim boʻlsa, yana bir bor telefon qilinadi. Shu tartibda 3 marta telefon qilinganda ham javob boʻlmasa, takroran qilinmaydi. Agar etkazilmoqchi boʻlgan xabar tezkor, oʻta muhim, juda ham zarur boʻlsa, yozma shaklda yuboriladi;
10) suhbatdosh odam telefonni oʻchirmagan boʻlsa, qiziqib eshitib turmasdan, darhol telefonni oʻchirish;
11) hammom, hojatxona joylarda telefonda gaplashilmaydi;
12) transport vositalarini boshqarib ketayotgan odam imkon qadar telefonni ishlatmaslik;
13) suhbatdosh odamni telefonda vaqtini koʻp olmaslik;
14) bizga telefon qilingan paytda, yonimizdagilardan izn, ruxsat soʻrab, telefonga javob beriladi, agar zarur boʻlsa;
15) telefonga kelgan qoʻngʻirok, xabar (xat, savol, tabrik va hokazo)larga oʻz vaqtida javob qaytaraolmagan odam, keyinroq albatta munosib javob qaytarish;
16) telefonga kelgan xabar (xat, savol, tabrik va hokazo)larni javobsiz qoldirmasdan, imkon boʻlganda munosib javob qaytarish;
17) telefonga keladigan har qanday yoqimsiz gap-soʻz, xabar (xat, qoʻngʻirok, savol va hokazo)larga oʻzimizni ham, suhbatdoshni ham, boshqalarni ham asablarini buzmasdan, xushmuomala bilan oʻzimizga ham, suhbatdoshga ham, boshqalarga ham yoqimli javob qaytariladi;
18) suhbatdoshlar va boshqa odamlar oldida telefon oʻynamaslik, ayniqsa ota-ona, ustoz, rahbar, oʻzidan yoshi katta, ulugʻ inson, tabarruk odamlar oldilarida. Chunki bunday qilish – suhbatdoshga nisbatan hurmatsizlik, mensimaslik hisoblanadi. Agar zarurat tugʻilib qolsa, suhbatdoshga uzrini aytib, ruxsat soʻrab telefon bilan mashgʻul boʻlinadi;
19) birinchi telefon qilayotgan odam: «Kim bu?» demaslik. Balki avval salom berib, oʻzini tanishtirib, kerakli odamni soʻraladi;
20) ota-onasining telefonini oʻzinikidan yaxshiroq va zoʻrroq telefon qilib berishlik;
21) uka-singillariga ham telefon olib berishlik;
22) aka-opalarining telefon sotib olishga imkonlari boʻlmasa, ularga ham telefon olib berishlik; ahli ayoliga ham telefon olib beriladi;
23) ota-ona, uka-singil, imkoniyati kamroq aka-opa hamda ahli ayolining telefon aloqalarining pullarini toʻlab turishlik;
24) «Alo?», «Hello?», «Ha?», «Alyo?», «Da?» soʻzlari bilan birga «Labbay?», «Eshitaman?», «Assalomu alaykum!», «Qulogʻim sizda?», «Nima xizmat?» kabi milliy qadriyatlarimizga xos va mos iboralar bor ekanligini unutmaslik;
25) telefon orqali suhbat tugaganda, telefonni darhol oʻchirmasdan, balki suhbatdosh bilan xayrlashib, unga yaxshi tilaklar tilagandan soʻng telefonni oʻchirish mumkin;
26) ota-ona, ustoz, rahbar, oʻzidan yoshi katta, ulugʻ inson, tabarruk odamlar bilan telefonda soʻzlashganda ham, oʻrnidan turib soʻzlashiladi;
27) ota-ona, ustoz, rahbar, oʻzidan yoshi katta, ulugʻ inson, tabarruk odamlar bilan telefonda soʻzlashganda ham, birinchi boʻlib salom beriladi;
28) ota-ona, ustoz, rahbar, oʻzidan yoshi katta, ulugʻ inson, tabarruk odamlarga telefon qilganda, ular soʻrashlaridan oldin oʻzining kimligi (ismi, lavozimi)ni aytib tanishtiriladi;
29) telefon qilganda suhbatdoshning vaqtini olmayotganligini soʻrab, uzr soʻrashlik;
30) telefon orqali suhbat tugagandan soʻng ota-ona, ustoz, rahbar, oʻzidan yoshi katta, ulugʻ inson, tabarruk odamlardan oldin telefonini oʻchirmaslik;
31) telefon qilingan odam telefonni birinchi boʻlib oʻchirmaydi;
32) ota-ona, ustoz, rahbar, oʻzidan yoshi katta, ulugʻ inson, tabarruk odamlarga gudok tashlamaslik;
33) agar ular shunday qilgan boʻlishsa, darhol ularga qayta telefon qilish;
34) suhbatdoshning ruxsatisiz boshqalarga eshitiladigan darajada telefonni ovozini baland qilmaslik;
35) telefonda gaplashib turgan paytda mabodo aloqa uzilib qolsa, birinchi boʻlib telefon qilgan odam qaytadan telefon qilishi lozim;
36) telefonda gaplashib turgan paytda mabodo ota-ona, ustoz, rahbar, oʻzidan yoshi katta, ulugʻ inson, tabarruk odamlar telefon qilib qolishsa, soʻzlashib turgan odamdan uzr soʻrab, darhol ularga javob beriladi;
37) ota-ona, ustoz, rahbar, oʻzidan yoshi katta, ulugʻ inson, tabarruk odamlarga telefon qilganda, mabodo aloqa uzilib qolsa, birinchi boʻlib oʻzimiz qaytadan telefon qilishimiz lozim;
38) suhbatdoshning shaxsiy ma’lumot (rasm, video, telefon raqam, ovozli gap-soʻzlari, sms va hokazo)larini uning ruxsatisiz boshqalarga koʻrsatmaslik, bermaslik va yubormaslik;
39) suhbatdosh bilan telefon orqali muloqotni telefonda yozib olish uchun suhbatdoshning roziligi olinadi; agar ruxsat bermasa, yozib olinmaydi;
40) bir kishi bilan birga surat yo videoga tushmoqchi boʻlgan odam, oldin u kishidan izn soʻrab, ruxsati olinadi; agar ruxsat bermasa, surat yo videoga tushmaslik;
41) bir kishini surat yo videoga olmoqchi boʻlgan odam ham, oldin u kishidan izn soʻrab, ruxsati olinadi; agar ruxsat bermasa, surat yo videoga olmaslik;
42) telefon orqali koʻrib gaplashish uchun avval suhbatdoshning oldidan oʻtib, uning roziligi olinadi; agar ruxsat bermasa, koʻrib gaplashmaslik;
43) telefon orqali koʻrishib gaplashish uchun suhbatdoshning roziligini olishda unga gaplashmoqchi boʻlgan odamning huzurida kimlar mavjud ekanligini ham ogohlantirib qoʻyiladi;
44) agar suhbatdosh tomonidan telefon orqali koʻrishib gaplashishga istak bildirilmasa, bundan aslo xafa boʻlmaslik;
45) agar ota-ona, ustoz, rahbar, oʻzidan yoshi katta, ulugʻ inson, tabarruk odamlar bilan telefon orqali koʻrib gaplashish zaruriyati boʻlsagina, shunda ham faqat ularning ijozatlari bilangina koʻrishib gaplashish uchun telefon qilish mumkin;
46) ota-ona, ustoz, rahbar, oʻzidan yoshi katta, ulugʻ inson, tabarruk odamlarning ruxsatlarini olishda ularga ham gaplashmoqchi boʻlgan odamning huzurida kimlar mavjud ekanligini bildirib qoʻyiladi;
47) agar ota-ona, ustoz, rahbar, oʻzidan yoshi katta, ulugʻ inson, tabarruk odamlar tomonlaridan telefon orqali koʻrishib gaplashishga xohish bildirilmasa, ulardan uzr soʻraladi;
48) ota-ona, ustoz, rahbar, oʻzidan yoshi katta, ulugʻ inson, tabarruk odamlar bilan soʻzlashganda, ularning hurmatlarini bilib, vaqtlarini ortiqcha olmaslik;
49) ota-ona, ustoz, rahbar, oʻzidan yoshi katta, ulugʻ inson, tabarruk odamlar telefon qilgan boʻlishsa, oʻz vaqtida telefonni ololmagan odam, darhol uzr soʻrab qayta telefon qiladi;
50) siz telefon qilgan vaqtda ham boshqalar ololmagan boʻlsalar, ulardan aslo xafa boʻlmaslik;
51) jamoat joy (kasalxona, majlis, masjid, ma’raka-marosim, ta’ziya, ishxona, samolyot, poezd, avtobus, avtomobil, taksi va hokazo)larda boʻlganda telefon ovozini oʻchirib qoʻyiladi;
52) ota-ona, ustoz, rahbar, oʻzidan yoshi katta, ulugʻ inson, tabarruk odamlar bilan telefonsiz soʻzlashganda, telefon ovozini ham oʻchirib qoʻyiladi;
53) ota-ona, ustoz, rahbar, oʻzidan yoshi katta, ulugʻ inson, tabarruk odamlar telefon qilib qolishsa, yonimizdagilardan uzr soʻrab, kim telefon qilayotganini aytib, darhol telefonga javob beriladi;
54) jamoat joy (kasalxona, majlis, masjid, ma’raka-marosim, ta’ziya, ishxona, samolyot, poezd, avtobus, avtomobil, taksi va hokazo)larda boʻlganda telefonda gapirish toʻgʻri kelsa ham, past ovoz bilan soʻzlashiladi;
55) jamoat joylarda boʻlganda, shu erdagilardan izn, ruxsat soʻrab telefonga javob berish; agar zarur boʻlsa, ovoz orqali yoki yozma ravishda;
56) zarur boʻlgan holatlar: ota-ona, ustoz, rahbar, oʻzidan yoshi katta, ulugʻ inson, tabarruk odamlar telefon qilganlarida yoki tezkor holatli ish sodir boʻlganda va hokazo;
57) telefonga javob bersa ham, chetroqga chiqib, ovozi pastroq holda javob berish;
58) ota-ona, ustoz, rahbar, oʻzidan yoshi katta, ulugʻ inson, tabarruk odamlar bilan soʻzlashib turganda, shulardan birortalari telefon qilib qolsalar, kim telefon qilayotganini aytib, ruxsat soʻraladi; ruxsat bersalargina gapirishlik;
59) biror uzun mavzu xususida gaplashmoqchi boʻlgan odam, avval suhbatdoshdan ruxsat soʻraydi; agar ma’qul boʻlsa, gaplashish mumkin. Aks holda, gapni qisqa qilish zarur. Chunki suhbatdosh bemalol gaplashadigan holatda boʻlmasligi ham mumkin;
60) yoʻl harakati (piyoda, transport vositasi)da boʻlganda imkon qadar quloqchin (naushnik)lardan umuman foydalanmaslik, zero atrofdagi (odamlar, turli xil vaziyat) holatlarda jiddiy noxush, koʻngilni xira qiladigan, asabga tegadigan va inson ruhiyatiga salbiy ta’sir etadigan voqea-hodisalarga sabab boʻlib qolishi mumkin.
Muqaddas Islom dinimizni pok saqlash, uni turli xil gʻarazli xuruj va hamlalardan, tuhmat va boʻhtonlardan himoya qilish, uning asl mohiyatini oʻnib-oʻsib kelayotgan yosh avlodimizga toʻgʻri tushuntirish, Islom madaniyatining ezgu gʻoyalarini keng targʻib etish – har bir (!) OTA UChUN, har bir (!) ONA UChUN bugungi XXI asr zamonasida ENG KATTA vazifa!
Ibrohimjon domla Inomov